Cerwjeny janowy krick

Cerwjeny janowy krick (Ribes rubrum)

systematika

Domena

Eukaryoty

Swět

Rostlinstwo

Eudikotyledony
Jědrowe eudikotyledony

pórěd:

(Saxifragales)

swójźba:

Hendryškowe rostliny (Grossulariaceae)

rod:

Janowy krick^[1] (Ribes)

pódrod:

Janowy krick (Ribes)

družyna:

Cerwjeny janowy krick

wědomnostne mě

Ribes rubrum

L.

Wikipedija:Projekt za botaniku

p • d • w

Cerwjeny janowy krick abo běły janowy krick (Ribes rubrum) jo kerk ze swójźby hendryškowych rostlinow.

Wopis

Cerwjeny janowy krick jo rowny, krickaty, w lěśe zeleny nanophanerophyt bźez štapcow, kótaryž wusokosć wót 1 až do 2 metrowu dośěgnjo. Młode wurostki su lažko kósmate a ze załzami wobsajźone. Škóra staršych gałuzow jo cerwjeno-bruna až šero-carna. Pupki su jajojte a maju chlimpate pupkowe spjerchliny.

Łopjena

Měnjate listowe łopjena su pó wobcerbje kulojte, dłujko wogonkate, 4 až 10 centimetrow dłujke a až do 7 (8) centimetrow šyroke. Wóni su tśi- až pěślapate a na spódku wutšobojte abo pśirězane. Łopjenowe lapy su tupe a na kšomje gropnje rězane. Łopjenowy dolny bok jo w młodosći krotko-meškowje kósmaty, pózdźej goły. Łopjenowy wogonk jo něźi tak dłujki kaž łopjeno a rowno tak cystozeleny.

Kwiśonki

Kwiśo wót apryla až do maja. Kwiśonki su dwójorodnikojske, nazeleń žołte abo teke cerwjenojte barwjone a pó styrich až wósymjoch w na zachopjeńku rownych, pózdźej ako wobłuk dołoj wisecych granach rědowane. Keluchowy bjacharik jo kołoformowje rozšyrjony. W jogo nutśikownem jo pěśrožkata, wugjarbjana rinka. Keluškowe łopjeńka su gołe, zelenojte abo nabrunje cerwjene barwjone, pó źělach cerwjenje dypkate, łopatkowe a někak dwójce tak dłujke kaž žołtojte kronowe łopjeńka. Prošnikowe połojcy su pśez pódlejšonu prochowu nitku źělone a lažko rozpěrane.

Jagody

Jagody maju pśeměr wót 6 až do 7 milimetrow, su kulojte, cerwjene abo běłe, wótergi teke rožojte, transparentne a wopśimjejo mnogolicbne semjenja. Płod jo jědny, mězgojty a ma aromatiski, kisałkojty słod. Wóni wót junija dozdrjaju.

Někotare sorty maju žołtojte abo nazeleń běłe jagody.

Genetika

Chromosomowa licba jo n = 8.^[2]

Synonymy

Dalše wědomnostne mjenja su

Ribes sativum Syme
Ribes sylvestre (Lam.) Mert. & W.D.J. Koch
Ribes vulgare Lam.

Stojnišćo

Wón jo wjelgin rědki w niwowych lěsach , wudrjeńcach, kerčinach a na rěčkach . Ma lubjej mokšu, běłoglinowu, wutkatu zemju.

Rozšyrjenje

Cerwjeny janowy krick jo w pśisamem cełej Europje rozšyrjony. Źiwy wustupujo jano w Belgiskej, Nižozemskej, Francojskej, Nimskej a Italskej, w zbytnej Europje je z kultury wóźiwjowany.

Wužywanje

Zdrjałe płody cerwjenego janowego kricka se za wujuškowanje a pśigótowanje marmelady a pudinga wužywaju abo syrje jěźe.

Nožki

Žrědła

Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, bok 776, z wědomnostnym mjenim Ribes silvestre a ze synonymoma Ribes rubrum, Ribes sativum (nim.)
Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, bok 274 (nim.)
Gunter Steinbach (Hrsg.): Strauchgehölze (Steinbachs Naturführer). Mosaik Verlag GmbH, München 1996, ISBN 3-576-10560-3. (pó nimskej wikipediji)
Meyers Taschenlexikon Biologie, In 3 Bänden, 2. zwězk, ISBN 3-411-12023-1, bok 55 (nim.)
Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, bok 406, w nastawku wó górskem janowem kricku (Ribes alpinum) ako pódobna družyna. (nim.)
Steinbachs Großer Pflanzenführer, ISBN 978-3-8001-7567-3, bok 296 (nim.)