K wobsahej skočić

Eukaryoty

Z Wikipedije
Eukaryoty

Słyńcne zwěrjetko (Acanthocystis turfacea, nimski Sonnentierchen)

Systematika
Klasifikacija: Žiwoch
Domena: Eukaryoty
Wědomnostne mě
Eucaryota
Kandler & Wheelis, 1990
Šematiske zwobraznjenje eukaryotiskeje cele.

Eukaryoty (Eucaryota; wót starogrichiskego εὖ eu „dobry“, „wopšawdny“ a κάρυον karyon „wórjech“, „jědro“) twórje jadnu z tśich domenow w biologiji. Su žywe byśa z wopšawdnym celowym jědrom, kótarež wopśimjeju genetisku maśiznu we formje desoksyribo-nukleinoweje kisaliny (skrot.: DNA, nimski DNS).

Eukaryoty su zwětšego wó wjelerazne wětše ako prokaryoty (něźi 10-100 raz). Aby gładke funkcioněrowanje celularnych wótběgow nad wětšymi dalokosćami nutśika cele zmóžniło, jo wušy organizaciska měra a rozdźělenje ruma cele do kompartimentow (źělne wótrězki) ale teke transport mjazy toś tymi kompartimentami notne. Toś teje pśicyny dla su eukaryotiske cele z pomocu celowych organelow strukturěrowane, kótarež kaž organy śěła rozdźělne funkcije dopołnjuju. Nejwěcej znata organela jo celowe jědro, z głownym późělom genetiskeje maśizny žywego byśa. Dalšne geny wustupuju pó kuždej družynje w mitochondrijach a plastidach.

Dalšna wósebnosć eukaryotow lažy w proteinowej biosyntezy: Hynac ako prokaryoty su eukaryoty zamóžne, z samskeje DNA-informacije pśez alternatiwny splicing rozdźělne proteiny zgótowaś.

Struktura a forma so eukaryotiskej bańce přez cytoskelet da. Bu mjazy drugim z mikrotubulusow, aktinowych włokninow a mikrofilamentow natwarjony.

Eukaryoty bu tradicionelnje do swětow wěcejcelowych zwěrjetow, rostlinow a gribow ale teke jadnocelowych abo wěcejcelowych protistow rozdźělone. Dokulaž protisty pak žedne monofyletisku kupku njetwórje a druge swěty pópšawem z rozdźělnych protistowych kupkow nastajachu, njejo rozdźělenje do swětow wěcej źaržobna.

Ten cas aktualna Systematika eukaryotow bu wót Adl et al. 2005 wuźěłana.[1] Wóni rozrěduju eukaryotow do šesć kupkow:

  1. Sina M. Adl et al. (2005): The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists. W: The Journal of Eukaryotic Microbiology. Zwězk 52, c. 5, boki 399-451. PMID 16248873 doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x
Commons
Commons