Hendryškowy keŕ
| |
| Hendryškowy keŕ (Ribes urva-crispa) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Eudikotyledony Jadrowe eudikotyledony | |
| pórěd: | (Saxifragales) |
| swójźba: | Hendryškowe rostliny (Grossulariaceae) |
| rod: | Janowy krick[1] (Ribes) |
| družyna: | Hendryškowy keŕ[2] |
| wědomnostne mě | |
| Ribes uva-crispa | |
| L. | |
Hendryškowy keŕ[2] (Ribes uva-crispa, syn. Ribes grossularia) jo kerk ze swójźby hendryškowych rostlinow. Dalše serbske mě jo bubańkowy keŕ[2]. Jogo jagoda jo hendryška[3][4] abo bubańka[5][4].
.jpg)
Wopis
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Hendryškowy keŕ jo w lěśu zeleny, rowny kerk, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 0,6 až do 1,5 m. Rostlina njaso mócne, w tśich rědach stojece, až do 1 cm dłujke śernje. Wurostki su gusto kósmate.
Łopjena
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Měnjate łopjena su tśilapate až pěślapate, meškowje kósmate, njasu tupe zubki a dośěgnu šyrokosć wót 1 až do 6 cm. Wóni su na dolnem boku měko kósmate a stoje zwětšego w rozporach dłujkich śernjow, cesto w małkich promjenjach. Jich wobcerba jo kulojta a baza jo wutšobojta.
Kwiśonki
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Kwiśo wót apryla až do maja. Kwiśonki su pśewažnje dwójorodnikojske, wótergi jadnorodnikojske a stoje pó jadnom až pó tśich w łopjenowych rozporach a dośěgnu wjelikosć wót 0,5 až do 1,5 cm. Běłe kronowe łopjeńka su njenaglědne. Keluškowe łopjeńka su cerwjenojte abo zelenojte a gusto kósmate a dwójce až tšoji tak dłujke kaž kronowe łopjeńka.
Płody
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Wisece jagody su zelene, žołtozelene abo cerwjenojte, dłujkojte až kulowate, gładke abo kósmate a dośěgnu dłujkosć wót 1 až do 2 cm. Wóni njasu prědku zbytk kelucha a měke šćeśiny. Wóni wót julija dozdrjaju.
Stojnišćo
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Rosćo w ługowych lěsach, w krickach na lěsnych kšomach, na kamjentnych kupach, we žłobišćowych a górskich lěsach. Ma lubjej wutkate, cesto kalkate a kamjentne zemje.
Rozšyrjenje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Rostlina jo w pśisamem cełej Europje, w pódpołnocnej Africe a wót Prědneje Azije až do dłujkozajtšneje Chinskeje rozšyrjona, pśi comž na pódpołdnju Europy w górach we wusokosćach až do něźi 1400 m wustupujo a w pódpołnocnej Skandinawiskej felujo.
Wužywanje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Rostlina wót 16. lětstotka se ako jagodowy sad kultiwěrujo. Něźi 1000 sortow ma pśisamem samske wětše płody, pśi comž někotare sorty su pśez skśicenje ameriskich sortow nastali. Jagody wopśimjeju wjele witamina C, mineralne maśizny a płodowe kisaliny.
Kulturowe sorty
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Kulturowe sorty su pśez skśicenje rozdźělnych ameriskich Ribes-družynow nastawali, pśi comž toś te sorty se wótergi pód swójskim wědomnostnym mjenim R. grossularia wóźe.
- 'Careless': Jo šyroko rosćecy kerk. Wón njaso małko śernjow. Jogo žołte płody su dłujkojte a miłe.
- 'Invicta': Jogo wjelike, žołte płody su jěsno zdrjałe.
- 'Leveller': Kerk jo mócna sorta. Jogo płody su słodne.
- 'Whinham's Industry': Jo pómału rosćecy kerk. Jogo kulojte, žołte płody su słodne a njasu wioletcerwjene šćeśiny.
Nožki
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- ↑ W internetowem słowniku: Johannisbeerstrauch
- ↑ 2,0 2,1 2,2 W internetowem słowniku: Stachelbeerstrauch
- ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 157
- ↑ 4,0 4,1 W internetowem słowniku: Stachelbeere
- ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 83
Žrědła
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, bok 777 (nim.)
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, bok 276 (nim.)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, bok 456, ze synonymom R. grossularia L. (nim.)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, bok 406 (nim.)
- Steinbachs Großer Pflanzenführer, ISBN 978-3-8001-7567-3, bok 298 (nim.)
Wótkaze
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Hendryškowy keŕ. W: FloraWeb.de. (nim.)
ananas • aprikoza • awokado • banana • brěška • carnica • citrona • curuba • dorničałka • durian • etrog • figa • grapefruit • granatowe jabłuko • guawa • hendryška • hurmi kaki • jabłuko • jackfruit • kaki • karambola • kiwi • kiwano • kšuška • kumkwat • kwětla • limeta • litśi • malina • mandarina • mandla • mango • marakuja • maruša • naši • oliwa • ostružina • papaja • paw-paw • pitahaya • oranža • pomelo • pogjarzlina • rambutan • janske jagodki (běłe, cerwjene, carne) • ringlota • slěwka • tamarillo • třěšeń • słynica • winowa jagodka • wišnja