Pólska

Z Wikipedije
Republika Pólska
geografiske połoženje:

wuzwólone gronko:

-

zakładne daty:
mě swójske Rzeczpospolita Polska
stolica Waršawa
płoń 312 696km²[1][2]
wobydlaŕstwo 38 502 396 (30.06.2013)
gustosć zasedlenja 123
głowny reprezentant stata: prezident Andrzej Duda
šef kněžaŕstwa: premierminister Mateusz Morawiecki
pjenjeze: złoty
oficielna rěc: pólska
narodna hymna: Mazurek Dąbrowskiego
casowa cona: UTC+1
znamje za wósobowe awta: PL
internetowa domena: .pl
telefonowe pśedwólenje: +48
kórta:
Wobźěłaś
p  d  w

Pólska jo kraj w srjejźnej Europje. Oficielna rěc w Pólskej jo pólska.

Geografija[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Pólska granicujo z Nimskeju na pódwjacorje, Českeju a Słowakskeju na pódpołdnju, z Ukrainu na krotkem zajtšu, z Běłoruskeju na dłujkem zajtšu, z Rusojskeju (Kaliningradski wobcerk), Litawskeju a Baltiskim mórjom na pódpołnocy. Nejwuše městno jo góra Rysy w górach Tatry (2499 m nad normalneju nulu), a nejniše Żuławy Wiślane (1,8 m pód normalneju nulu).

Města[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Nejwětše města su (30. junija 2014):

Rozrědowanje[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

wójwodstwa wót 1999

Pólska źěli se na wójwodstwa, kótarež źěle se na powiaty (wokrejsy), kótarež źěle se na gmejny. Wójwodstwem kněže se wojewoda a krajny sejm. Wót 1999 jo w Pólskej 16 wójwodstwow.

Wójwodstwa
Pólske mě Głowne město
dolnośląskie Wrocław
kujawsko-pomorskie Bydgoszcz/Toruń
lubelskie Lublin
lubuskie Gorzów Wielkopolski/Zielona Góra
łódzkie Łódź
małopolskie Krakow
mazowieckie Waršawa
opolskie Opole
podkarpackie Rzeszów
podlaskie Białystok
pomorskie Gdańsk
śląskie Katowice
świętokrzyskie Kielce
warmińsko-mazurskie Olsztyn
wielkopolskie Poznań
zachodniopomorskie Szczecin

Wót 1975 do 1998 jo w Pólskej było 49 wójwodstwow. To jo teke telefoniske cony byli, dla togo něnto su w Pólskej 49 telefoniske cony.

Politika[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Prezident Pólskej jo Andrzej Duda, ministaŕski prezident jo Mateusz Morawiecki (Prawo i Sprawiedliwość). 10. apryla 2010 prezident Lech Kaczyński jo zemrěł we lětadłowej katastrofje w Smoleńsku.

W źinsajšnem parlamenśe su strony: Platforma Obywatelska, Prawo i Sprawiedliwość, Sojusz Lewicy Demokratycznej, Polskie Stronnictwo Ludowe.

Stawizny[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Pólska Bolesława Chrobrego

Zachopjeńk Pólskej jo z kněžaŕstwom Mieszka I. był. W lěśe 966 jo dupjenje Pólskej było. Prědny kral Pólskej jo był w 1025 Bolesław Chrobry. Wón jo zebrał Łužycu wót Nimskej w lěśe 1002, kótaraž wóstała pśi Pólskej do lěta 1031.

Unija pólsko-sakska w 18. stolěśu

Wót 1385 jo Pólska z Litawskej uniju stwóriła. Unija ta jo teke "Rzeczpospolita Obojga Narodów" ("Republika Dweju Narodowu") pomjenjowana była.

Aristokratija w Pólskej (szlachta) w běgu casa jo wjele pšaw dostała. Wót XV lětstotka jo źěłał w Pólskej parlament (Sejm). Wót lěta 1573 wše krale Pólskej su byli wuběrane wót aristokratiji, njejo źěłał princip slěda trona w dynastiji. Njejo było móžne aristokrata bźez wusuda suda popajźiś.

W 1697-1706 a 1709-1763 Pólska a Sakska twóriły uniju. W lěśe 1795 jo Pólska pśestała eksistěrowaś a zemje Pólskej su Pšuska, Rusojska a Awstriska wzeli. Pólska jo njewótwisnosć slědk dostała pó prědnej swětowej wójnje.

II Rzeczpospolita (1919-1939)

W cas drugeje swětoweje wójny jo Pólska 5.600.00 luźi (16% populaciji z 1939) zgubiła.

W lětach 1945-1989 Pólska běšo komunistiska Pólska Republika Ludowa (pól. Polska Rzeczpospolita Ludowa, PRL). Wót 1999 jo Pólska w NATO. Wót 1. maja 2004 jo Pólska w Europskej uniji.

Galerija[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Wótkaze[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

 Commons: Pólska – Zběrka wobrazow, widejow a audio-datajow
  1. Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [1]
  2. Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [2]