Rypotka
| |
| Rypotka (Sparganium erectum) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Monokotyledony | |
| Commelinidy | |
| pórěd: | (Poales) |
| swójźba: | Rogožowe rostliny (Typhaceae) |
| rod: | (Sparganium) |
| družyna: | Rypotka[1][2] |
| wědomnostne mě | |
| Sparganium erectum | |
| L. emend Rchb. | |
Rypotka[1][2] (Sparganium erectum, syn.: Sparganium polyedrum (Asch. & Graebn.) Juz., Sp. ramosum Huds., Sp. ramosum subsp. polyedrum Asch. & Graebn.) jo rostlina ze swójźby rogožowych rostlinow (Typhaceae)[3]. Rostlina jo we wjele žrědłach swójskej swójźbje (Sparganiaceae) pśirědowana.
Wopis[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Rypotka jo trajne zele, kótarež dośěgnjo wusokosć wót 2 m. Kijaški su gałuzate.
Łopjena[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Dwójocerowe łopjena su śamnozelene, tśigranjate, zrownane, w dolnem źělu 3-róžkate, maju formu mjaca a dośěgnu šyrokosć wót 3 (5) až do 15 mm. Wogonki su roznogaśowane a gałuzata.
Kwiśonki[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Rostlina kwiśo wót junija až do awgusta. Muske a žeńske kwiśonki stoje we wšakich kulojtych kwiśonkowych stołkach (kisć) na jadnej rostlinje. Muske kwiśonki stoje na górnych kijaškowych roznogaśowanjach a maju tśi stameny. Žeńske kwiśonki stoje na dolnych kijaškowych roznogałuśowanjach a maju wusegujucu pěstu. Kwiśonki maju spjerchlinate perigonske łopjena.
Płody[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Płody dośěgnu dłujkosć wót 7 až do 11 mm, su cypkate, ze šyrokim, połnym, górnym źělom. Zdrjałe płody mógu až do 12 mjasecow we wóźe plěwaś.
Stojnišćo[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Wóna rosćo w stojecych a pómału běžecych wódach z maksimalnej dłymokosć wót 0,5 m, groblach a bagnach. Wutrajo mócne zanjerěšenje wódow.
Rozšyrjenje[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Rypotka jo w pśisamem cełej Europje z wuwześim někotarych kupow, Aziji (až do Sibirskeje) a pódpołnocnej Americe rozšyrjona.
Póddružyny[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Družyna ma slědujuce póddružyny, kótarež se z wuwześim prědneje w starych žrědłach hyšći ako swójske družyny wjedu.
- (Sparganium erectum L. subsp. erectum)
- Drobnopłodata rypotka (Sparganium erectum subsp. microcarpum (Neuman) Domin, Preslia 13-15: 53 (1935)) maju płody z cybulojtym, górnym źělom.
- Njewiźona rypotka (Sparganium erectum subsp. neglectum (Beeby) Schinz & Thell., Fl. Schweiz, ed. 3, 2: 14 (1914)) maju płody, kótarež wobcerba jo wrjeśenojta.
- Sparganium erectum subsp. stoloniferum (Buch.-Ham. ex Graebn.) H.Hara, J. Jap. Bot. 51: 228 (1976)
- Jajkopłodata rypotka (Sparganium erectum nothosubsp. oocarpum (Èelak.) Domin, Preslia 13-15: 53 (1935)) maju owalne až do kulojte płody.
Nožki[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
- ↑ 1,0 1,1 Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 432
- ↑ 2,0 2,1 Petrick, W. et al.: Flora des Spreewaldes. Natur und Text, Rangsdorf 2011., na boku 351, pód wědomnostnem mjenju Sparganium erectum, nimski Ästiger Igelkolben
- ↑ Angiosperm Phylogeny Group: An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III W: Botanical Journal of the Linnean Society, 161:2, 2009, S. 105-121
Žrědło[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, strona 214 (nim.)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 340 (nim.)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 270-271 (nim.)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 362 (nim.)
Eksterne wótkaze[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
- Wobraze pśi ahaco.de (nim.)
- Rypotka. W: FloraWeb.de. (nim.)
- Rypotka. W: FloraWeb.de. (nim.) Sparganium erectum subsp. erectum - Wšedna rypotka
- Rypotka. W: FloraWeb.de. (nim.) Sparganium erectum subsp. microcarpum (Neuman) Domin - Drobnopłodata rypotka
- Rypotka. W: FloraWeb.de. (nim.) Sparganium erectum subsp. neglectum (Beeby) K. Richt. - Njewiźona rypotka
- Rypotka. W: FloraWeb.de. (nim.) Sparganium erectum subsp. oocarpum (Celak.) Domin - Jajkopłodata rypotka