Carny baz
| |
| Carny baz (Sambucus nigra) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy I | |
| pórěd: | (Dipsacales) |
| swójźba: | hsb:Pižmonkowe rostliny (Adoxaceae) |
| rod: | Baz[1][2] (Sambucus) |
| družyna: | Carny baz |
| wědomnostne mě | |
| Sambucus nigra | |
| L. | |
Carny baz (Sambucus nigra) jo rostlina ze swójźby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae).
Wopis[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Carny baz jo kerk abo małki bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 3 až do 7 (9) m.
Gałuzy su zrownane abo wobłukaśe wen pśewisujo.
Łopjena[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Pśeśiwo stojece łopjena su pjerinate, dłujko wogonkate, na dolnem boku namódry zelene a wobstoje zwětšego z 5 až do 7 dłujkojśe-jajojtych, 5-10 cm dłujkich, 3,5 cm šyrokich, śańko zubatych, pśisamem sejźecych łopjeńkow. Pśi rozšurowanju aromatiski wónjaju.
Kwiśonki[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Kwiśo wót maja až do junija. Małke, šlapkaśe płone, gódnje wónjajuce kwiśonki stoje w až do 8 cm šyrokich wokołkowych kisćach. Krona jo kólaskata, běła abo póžołta.
Kwiśonki se wót muchow a brucykow woprošuju. Ale proški se zwětšego wót wětša rozšyrjona, tak až ako wuwołaŕ někotarych alergijow płaśe.
Płody[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Płody su cerwjeno-carne, jědne, kulowate packate płody, kótarež cesto se jagody pomjenjuju. Wóni dośěgnu tłustosć wót 3 až do 4 mm. Jich wogonki su swětłocerwjene. Mězga jo purpurcerwjena.
Zdrjałe płody se wót ptaškow jěźe.
Stojnišćo[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Rosćo w žywych płotach a w bogatych na zelu, włožnych lěsach a drjebiznowych městnach.
Rozšyrjenje[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Rostlina jo w pśisamem cełej Europje rozšyrjona. Ale teke w Małkej Aziji a w Kawkazu wustupujo.
Wužywanje[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Kwiśonki a płody se pśeśiwo kataroju a drugim bólosćam dychańskich puśow, ale teke pśeśiwo zymnicy wužywaju.
Mytologija[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Pśi Germanach jo był wósebnje swěta, pśeto ako domacny kerk jo złe duchy zagnaś měła. Jeje nimske mě Hollunder cesći Frau Holle.
Nožki[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
- ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 69
- ↑ W internetowem słowniku: Holunder
Žrědła[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, bok 362 (nim.)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, bok 462 (nim.)
Eksterne wótkaze[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
- Carny baz. W: FloraWeb.de. (nim.)
- Rozšyrjeńska kórta za Nimsku pśi Floraweb (nim.)