Ameriski buk
| |
| Ameriski buk (Fagus grandifolia) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy I | |
| pórěd: | (Fagales) |
| swójźba: | Bukowe rostliny (Fagaceae) |
| pódswójźba: | Fagoideae |
| rod: | Buk[1][2] (Fagus) |
| družyna: | Ameriski buk |
| wědomnostne mě | |
| Fagus grandifolia | |
| Ehrh. | |
| Kórta | |
| |
| Rozšyrjenje ameriskego buka | |
Ameriski buk (Fagus grandifolia, syn. F. americana, F. ferruginea) jo bom z roda bukow (Fagus) znutśika swójźby bukowych rostlinow (Fagaceae).
Wopis
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Ameriski buk jo w lěśu zeleny bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 20 - 30 m a ma gładku, slobrošeru škóru.
Łopjena
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Schódnje zarědowane jadnore listowe łopjena su jajowate abo wušćurnje jajowate ze zubatej kšomu. Jich dłujkosć wucynje 60-120 mm, šyrokosć 25-75 mm, dłujkosć wogonka 4-12 mm. Górny bok jo błyšćece módrozeleny, dolny bok pitśku swětlejšy.
List se wubarwi w nazymje do złotožołtych až kóžobrunych nuansow a se pótom wótchytujo.
Kwiśonki
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Ameriski buk jo jadnodomny kuždy za se rodny (monözisch), toś twóri žeńske ale teke muske kwiśonki na tej samskej rostlinje. Toś te se w rozdźělnych, skerje njenadpadnych kwiśonkowych stołkach z łopjenami na młodych wurostach jawje, muske kwiśonki w gustych, wisecych promjenjach, žeńske kwiśonki zrownane w 4-zapadakowej wobalce, kótaraž se z wodrjewjenym płodowym gjarnyškom (Cupula) nastanjo.
Cas kwiśenja jo wót apryla až do junija.
Woprošenje se powšyknje pśez wětš pśewjaźo (anemofilija).
Płody
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Ako płody se něźi 2 cm dłujke wórjechy twórje, bukowicki. Toś te zdrjaju w septembrje až oktobrje. Sejźe zwětšego pó dwěma w płodowym gjarnyšku gromaźe, pśez což typiske tśigranjata forma nastanjo.
Wórjechy se wót zwěrjetow rozšyrjaju (coochorija).
Rozšyrjenje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Rosćo we pódzajtšnej pódpołnocnej Americe wót Kanady na pódpołnocy až ke górskim rowninam Mexika na pódpołdnju, w gustych lěsach abo ako měšany lěs wót płonego kraja až na něźi 1000 m wusoku.
Zwenka jogo domacnych stronow rozšyrjenja se ameriske buki jano rědko kultiwěruju.
Wužywanje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Ako parkowy bom se ameriski buk skerjej rědko wusajźujo. Pśi góźbje se ako bonsaj sajźijo.
Ćežke, twarde drjewo se w parketowem a meblowem twarjenju, za kontainery, drjewowe přimadła a wšelake pśedmjaty k wužywanju wužywa.
Wobrazowa galerija
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]-
Łopjeno a wócynjona płodowa kapsla z bukowickami -
Škóra -
Bonsai, 28 lět stary
Nožki
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 84
- ↑ W internetowem słowniku: Buche
Literatura
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Botanica - Das Abc der Pflanzen. 10000 Arten in Text und Bild; Tandem Verlag (2003) 3-8331-1600-5|ISBN 3-8331-1600-5
- Roloff/Bärtels: Flora der Gehölze. Bestimmung, Eigenschaften, Verwendung. 3. Auflage; Ulmer Verlag, Stuttgart (2008) ISBN 978-3-8001-5614-6
Žrědła
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Ameriski buk pśi Baumkunde.de (nim.)
- Ameriski buk pśi Flora Of North America (eng.)
- Erhardt, Götz, Bödeker, Seybold: Zander - Handwörterbuch der Pflanzennamen. 17. Auflage; Ulmer Verlag, Stuttgart (2002) ISBN 3-8001-3573-6
Wótkaze
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
- Rozšěrjenska mapa družiny při Flora Of North America (eng.)
- Ameriski buk při GRIN (eng.)