Ameriski buk

Z Wikipedije
Ameriski buk
Ameriski buk (Fagus grandifolia)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Rosidy
Eurosidy I
pórěd: (Fagales)
swójźba: Bukowe rostliny (Fagaceae)
pódswójźba: Fagoideae
rod: Buk[1][2] (Fagus)
družyna: Ameriski buk
wědomnostne mě
Fagus grandifolia
Ehrh.
Kórta
Rozšyrjenje ameriskego buka
Wobźěłaś
p  d  w
Ameriski buk w nazymje
Habitus w zymje

Ameriski buk (Fagus grandifolia, syn. F. americana, F. ferruginea) jo bom z roda bukow (Fagus) znutśika swójźby bukowych rostlinow (Fagaceae).

Wopis[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Ameriski buk jo w lěśu zeleny bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 20 - 30 m a ma gładku, slobrošeru škóru.

Łopjena[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Schódnje zarědowane jadnore listowe łopjena su jajowate abo wušćurnje jajowate ze zubatej kšomu. Jich dłujkosć wucynje 60-120 mm, šyrokosć 25-75 mm, dłujkosć wogonka 4-12 mm. Górny bok jo błyšćece módrozeleny, dolny bok pitśku swětlejšy.

List se wubarwi w nazymje do złotožołtych až kóžobrunych nuansow a se pótom wótchytujo.

Kwiśonki[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Ameriski buk jo jadnodomny kuždy za se rodny (monözisch), toś twóri žeńske ale teke muske kwiśonki na tej samskej rostlinje. Toś te se w rozdźělnych, skerje njenadpadnych kwiśonkowych stołkach z łopjenami na młodych wurostach jawje, muske kwiśonki w gustych, wisecych promjenjach, žeńske kwiśonki zrownane w 4-zapadakowej wobalce, kótaraž se z wodrjewjenym płodowym gjarnyškom (Cupula) nastanjo.

Cas kwiśenja jo wót apryla až do junija.

Woprošenje se powšyknje pśez wětš pśewjaźo (anemofilija).

Płody[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Ako płody se něźi 2 cm dłujke wórjechy twórje, bukowicki. Toś te zdrjaju w septembrje až oktobrje. Sejźe zwětšego pó dwěma w płodowym gjarnyšku gromaźe, pśez což typiske tśigranjata forma nastanjo.

Wórjechy se wót zwěrjetow rozšyrjaju (coochorija).

Rozšyrjenje[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Rosćo we pódzajtšnej pódpołnocnej Americe wót Kanady na pódpołnocy až ke górskim rowninam Mexika na pódpołdnju, w gustych lěsach abo ako měšany lěs wót płonego kraja až na něźi 1000 m wusoku.

Zwenka jogo domacnych stronow rozšyrjenja se ameriske buki jano rědko kultiwěruju.

Wužywanje[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Ako parkowy bom se ameriski buk skerjej rědko wusajźujo. Pśi góźbje se ako bonsaj sajźijo.

Ćežke, twarde drjewo se w parketowem a meblowem twarjenju, za kontainery, drjewowe přimadła a wšelake pśedmjaty k wužywanju wužywa.

Wobrazowa galerija[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Nožki[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

  1. Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 84
  2. W internetowem słowniku: Buche

Literatura[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Žrědła[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Wótkaze[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Commons
Commons