Pódwjacorna tuja
.jpg)
| |
| Pódwjacorna tuja (Thuja occidentalis) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| klasa: | (Coniferopsida) |
| pórěd: | (Coniferales) |
| swójźba: | Cypresowe rostliny (Cupressaceae) |
| pódswójźba: | Cupressoideae |
| rod: | Tuja[1][2] (Thuja) |
| družyna: | Pódwjacorna tuja |
| wědomnostne mě | |
| Thuja occidentalis | |
| L. | |
Pódwjacorna tuja (Thuja occidentalis) jo bom ze swójźby cypresowych rostlinow (Cupressaceae). Družyna ma wěcej ako 140 kulturnych formow.
Wopis
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Pódwjacorna tuja jo pśecej zeleny bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 5 až 20 m.
Krona jo wusko-kjagelojta abo pyramidojta.
Gałuzy gusto stoje, wjelgin dele segaju a su płonje rozšyrjone. Rozšurowane gałuzy jěrje aromatiski wónjaju.
Škóra jo śańka, swětle cerwjenojśe-bruna, nitkojta a maju wuske pódłujkostne rozpukliny.
Łopjena
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Spjerchlinowe łopjena su tupe abo pitśku špicne a dośěgnu dłujkosć wót až do 6 mm na głownych pšuśikach a wót něźi 3 mm na pódlańskich pšuśikach. Wóni su na górnem boku słabje śamnozelene a na dolnem boku nažołśe zelene. Na gałuzowych flankach su kilate. Na płoninach njasu nadpadnje žywicowe załzy.
Pśi rozšurowanju pó jabłukach z gózdźikami wónjaju.
Nazymske barwjenje jo bronzowe.
Kwiśonki
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Kwiśo wót (měrca) apryla až do maja. Kwiśonki su njenaglědne. Muske kwiśonki su žołtojte a stoje w bogatej licbje na gałuzowych kóńcykach. Žeńske kwiśonkowe stołki su cerwjenojte.
Šyški
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś].jpg)
Žołtozelene šyški su jajojte, nadłujke, rowne, kóžane, dośěgnu dłujkosć wót 1 (1,2) cm a stoje na górnem boku płonych gałuzow. Njasu 4 až 5 porow pśeśiwo stojecych spjerchlinow, kótarež maju rozdźělnu wjelikosć. Prozne šyški cesto dłujko na gałuzy sejźe. W casu zdrjałosći su brune.
Stojnišćo a rozšyrjenje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Jo domacny w pódzajtšnej pódpołnocnej Americe, wót regiona wjelikich jazorow na pódzajtšo až do Maine a New York. Rosćo w Europje w parkach, zagrodach a zelenišćach.
Ma lubjej dłymoko segajuce zemje w górskich městnach we wusokosćach wót až do něźi 900 m.
Rosćenje a drjewo
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Bomy pomałku rosćo a mógu starstwo wót až do 400 lět dośěgnuś. Jich drjewo jo wjelgin kšute, ale relatiwnje lažke.
Indianarje su drjewo za zdonkowe cołny lubjej wužywali. Ale běłe sedlarje su drjewo za twarjenje domow wužywali.
Wopśimjeśowe maśizny
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Wše źěle rostliny wopśimjeju thujon, tak až su wjelgin gadowate.
Wužywanje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]W Europje se wjelgin cesto ako kjarchobowu drjewinu abo zagrodny žywy płot sajźa.
Sorty
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Sorta 'Ericoides' jo gusty kerk, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót až do 50 cm. List w młodosći jo bronzowy, pózdźej nazeleń brune.
- Sorta 'Lutea' móžo wusokosć wót až do 2,5 m dośěgnuś. Łopjena su w zymje złotobrune.
- Sorta 'Lutea Nana' jo małki, gusty kerk, kótaregož łopjena su w zymje złotobrune. Rosćo kjagelojśe.
- Sorta 'Micky' njaso zelene łopjena.
- Sorta 'Rheingold' dośěgnjo wusokosć wót až do 80 cm a šyrokosć wót něźi 1,5 m. Jeje krona jo wjelgin roznogata. Łopjena su w zymje złotobrune.
- Sorta 'Smaragd' jo kompaktna, pyramidojta, se góźe ako gusty žywy płot sajźaś a móžo wusokosć wót až do 2 m dośěgnuś. Cełolětnje njaso swěśe zelene łopjena.
Nožki
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 525
- ↑ W internetowem słowniku: Lebensbaum
Žrědła
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, bok 898 (nim.)
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, bok 90 (nim.)
- Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, bok 54 (nim.)
- Steinbachs Großer Pflanzenführer, ISBN 978-3-8001-7567-3, bok 442 (nim.)
