Illyrske rěcy

Illyriske rěcy su byli w antice rěcy, z kótarymiž jo powědał lud Illyrow a wóne słušaju k indoeuropskim rěcam.

Stawizny

Illyriske rěcy (dialekty) su nastali nejpjerwjej zazdaśim něźi w 2. lěttysacu pśed Kristom, wěrjepodobnje něźi w 1300 pśed Kristusom, ako mykeniska centra w Grichiskej su se rozwalili. Rěc (rěcy) se wuwiła radnje awtochtonje w cełem regionje (Illyriskej). Wót 6. stolěśa pśed Kristom su załožyli Grichy jadnotliwe kolonije na teritoriumje Illyrow (na pśikład Dyrrachium, Apollonia abo Lissus), wót togo stolěśa jo wobwliwowała starogrichiska rěc illyrisku rěc w słowoskłaźe. W 1. stolěśu pśed Kristusom jo se zachopiło dobywanje illyriskego teritoriuma pśez Romarjow, nejpjerwjej pód Caesarom (Illyrisko-romska wójna). Illyriska rěc se požycyła z łatyńskeje rěcy wjele słowow, ale njejo se stała dopołnje romanisowanu. Wót 6. stolěśa pó Kristusu su sedlili Słowjany a Awary z pódpołnocnego Balkana w teritoriumje Illyrow. Illyry su pśewzeli jadnotliwe słowa z słowjańskich rěcow. Wjeliki źěl pśidrogowarjow jo wurubił a znicył illyriske města. Illyry (w źinsajšnej Chorwatskej, Słowjeńskej, Bosniskej-Herzegowinje, Serbiskej a Carnogórskej) su se asimilěrowali z cuzu kulturu połnje.

Ilyrski słownik

	wobtwarźenje	dolnoserbski	etymologija	pśiswójźbne
*abeis		"wuže"	PIE *h₂engʷʰis	Łat. anguis, Stara Wusoka Nim. unc, Lit. angìs, Gk. óchis "wuž", echis "viper", Toch. auk "wuž", Arm. auj, Russ. už, Skt. áhis, Av. aži
*bagaron		"śoply"	PIE *bʰōg-	Frygišćina bekos "klěb", Eng. pjac, Lat. focus "pjacyk", Stara Ir. goba "blacksmith", Gk. phōgein "to roast", Armenian bosor "cerwjeny", bots "płomje"
*brisa		"nopašk wina"	PIE *bʰruti̯eh₂	Alb. bërsí "lees, dregs; mash", Eng. broth, Łat. defrutum "new wine boiled down", Welsh brwd "brewage", Stara Ir. bruth "heat, wrath", Thrak. brỹtos "barley alcohol", brỹtion "wine must", Gk. apéphrysen "to seethe, boil", ? Lit. bręsti "to mature, ripe", brendimas "ripening", teke brinkti "to swell", brinkìmas "swelling" ?
*deuádai		"satyry"	PIE *dʰu̯ésmi	Skt. dhūnoti "he shakes", Gk. thýein "to rage, seethe", théeion "sulfur vapor", Eng. dizzy, Paeonian Dýalos "Dionysos", Łat. furere "to rage", belua "wild animal", Stara Ir. dásacht "rage, fury", Lit. dvėsti "to croak, perish, die (animals)", dvelksmas "breath, waft, aura", Het. tuhhai "to gasp", Rus. dɨhanije "breath, waft", duh "spirit, soul, mind, ghost, wind" also used to describe someone's "aliveness, breathing, willingness, meaningfullness, truthfulness", dušá "spirit, soul", teke "heart, kindness, truthfulness", etc
*mandos		"konik"	PIE *mendi̯os	Alb. mëz, mâz "pony", Trak. Mezēnai "divine horseman", Mes. Iuppiter Menzanas (divinity)
*mantía		"bramblebush"	PIE *?	NGheg Alb. mandë, Alb. mën, man "berry, mulberry"; borrowed into Romansch mani "raspberry"
*rinos		"kurjawa"	PIE *h₁rinéHti	Stara Alb. ren, mod. Alb. re, rê "cloud", rij, rî 'to make humid'; further to Gk. (Lesbian) orínein "to move", Stara Cer. Słow. rinǫti "to flow", Skt. riṇá-ti "to pour, let flow"
sabaia, sabaium, *sabaius		"družyna piwa"	PIE *sap-	Eng. sap, Łat. sapere "to taste", Skt. sabar "sap, juice, nektar", Awestšćina višāpa "having poisonous juices", Arm. ham, Gk. hapalós "tender, delicate", Stara Cer.. Słow. sveptŭ "bee's honey"; borrowed into Łat. and from there into Ital. zabaglione "frothy drink"
sibina (Lat. sibyna* ~ sybina); σιβυνη (Gk.), σιβυνης (Gk.), συβινη (Gk.), ζιβυνη (Gk.)	Festius, citujo Ennius jo pśirownan k συβηνη (Gk.), to słowo namakane w Aristophanesu' Thesmophoriazusaiju; słowo w kontekstśe z barbarskim powědanim	"kopje na góńtwu", "kopje",	PIE *	Alb. thupër "bar, stick", Pers. zôpîn, Arm. səvīn "a spit"
sika (Łat. sica* ~ sicca)	Prědne naspomnjeśe w Enniusu (Annals, 5.540):^[1] Illyrii restant sicis sybinisque fodentes, wó Illyriskich wojakach;^[2] pózdźej wužywane w Pliny k wopisanju thrakskich źělowych rědow	"kśiwy nož, štapak"	PIE *ḱeh₁kʷeh₂	Alb. thikë 'knife',^[3] Stara Ir. cath "wise", Łat. cōs, (gen. cōtis) "whetstone", catus "sharp, acute", Eng. hone, Arm. sur "sharp", srem "to sharpen", Avest. saēni "pot", sal "slab, anvil", Skt. śitá "sharp"; borrowed into Lat. sicca "dagger", Lat. sicarii "assassins"

Nožki

↑ Wilkes 1995, p. 239.
↑ Cicero & Dyck 2008, "COMMENTARY: 1.16.1-8", p. 96.
↑ Best, de Vries & Henri Frankfort Foundation 1982, pp. 134–135, Note #20.

Literatura

Hans Krahe, Die Sprache der Illyrer, 2 Bände, 1955 u. 1964
Anton Mayer, Die Sprache der alten Illyrier, 2 Bände, 1957 u. 1959
Ivan Duridanov, Thrakisch, Dakisch, Illyrisch, in: Handbuch der Südosteuropa-Linguistik, hrsg. v. Uwe Hinrichs, 1999 (ISBN 3-447-03939-6), S. 733-759
The Cambridge encyclopedia of the World's ancient languages, ed. by Roger D. Woodard, 4. Aufl., 2005 (ISBN 0-521-56256-2), S. 12f

[1] Wilkes 1995, p. 239.

[2] Cicero & Dyck 2008, "COMMENTARY: 1.16.1-8", p. 96.

[3] Best, de Vries & Henri Frankfort Foundation 1982, pp. 134–135, Note #20.

[1]

[2]

[3]