Wótšyrjenje
Wótšyrjenje[1] (nimski Abweitung, eng. departure) pomjenjujo dłujkosć wobłuka šyrinowego krejza mjazy dwěma dypkoma togo samskego šyrinowego krejza geografiskeje šyriny na pówjerchu zemje. Wótšyrjenje jo (za njerowno 0°) wětše ako ortodroma (nejkrotša zdalonosć mjazy woběma dypkoma). (Pla = 0°, pótakem na ekwatorje, wótpowědujo wótšyrjenje nejkrotšej zdalonosći, dokulaž ekwator ako jadnucki šyrinowy krejz jo wjeliki krejz a wótšyrjenje pótakem jo ortodroma).
W nawtice jo wótšyrjenje pótakem kateta w kursowem tśirožku, kótaraž pada z paralelnym krejzom na jadno.[2]
Cesto teke wobgranicujo se definicija wótšyrjenja na wótstawk pósporomje šyrinowego krejza mjazy dwěma meridianoma, kótarejž stej dokradnje 1° jaden wót drugego zdalonej.[3]
Gódnoty
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]W zmysle wótstawka 1° mjazy šyrinowymi krejzami jo wótšyrjenje na ekwatorje 111,319491 km (z wjelikeju połwósu z WGS84 licone). K polam se wótšyrjenje pomjeńšujo, na poloma jo wóno nul.
Šyrina [°] | 1° [km] | 1′ [m] | 1″ [m] |
---|---|---|---|
0 | 111,307 | 1855 | 30,9 |
10 | 109,627 | 1827 | 30,5 |
20 | 104,635 | 1744 | 29,1 |
30 | 96,475 | 1608 | 26,8 |
40 | 85,384 | 1423 | 23,7 |
45 | 78,837 | 1314 | 21,9 |
50 | 71,687 | 1195 | 19,9 |
60 | 55,736 | 929 | 15,5 |
70 | 38,182 | 636 | 10,6 |
80 | 19,391 | 323 | 5,4 |
90 | 0,000 | 0 | 0 |
Geografiske koordinaty dokradne na sekundy su pótakem w srjejźnej Europje (na něźi 49° šyriny) w dłujkosći na 20 metrow, w šyrokosći pśecej na 30 metrow dokradne (dlininowe krejze, źož se šyrina licy, su pśecej wjelike krejze, w šyrinje jo to jano ekwator, pla 0° šyriny). Pozicija dokradna na metry trjeba pótakem nanejmjenjej druge komowe městno decimalnych sekundow.
Powšykne woblicenje za kulowatu zemju
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Dypk A ma koordinaty (),
dypk B ma koordinaty ().
K směroju pódwjacor jo pozitiwny, k směroju pódzajtšo negatiwny; jo pozitiwny za šyriny pódpołnocneje hemisfery a negatiwny na pódpołdnjowej połkuli.
Pótom płaśi:
,
pśi comž U wopisujo wobměru šyrinowego krejza , kótaraž slědujo z:
Zjadnorjone, za woblicenje wótstawka mjazy dwěma meridianoma slědujo:
Woblicenje za zemju ako referencny elipsoid
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Za dokradnjejše woblicenje wužywa se město wobměry zemje wótpowědujuca gódnota wužytego referencnego elipsoida:
z ako radius prěcneje kśiwosći wótpowědneje geografiskeje šyriny a ako diferenca geografiskich dlininow celowego a wuchadnego městna.
Žrědła
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- ↑ Pśełožowańske naraźenje, glej nimski terminus Abweitung
- ↑ Abweichung (Deklination). W: Meyers Großes Konversations-Lexikon. Band 1. Leipzig 1905, S. 66. (zeno.org)
- ↑ na př.: Abweitung. W: Geoinformatik-Service. Lexikon. geoinformatik.uni-rostock.de
- ↑ pótakem w nastupanju Besselowego elipsoida, citat pó Abweitung. W: Lexikon der Kartographie und Geomatik. Spektrum Akademischer Verlag, wissenschaft-online.de (jano za 1°, zbytk Wikipedija wulicujo)