Siddhartha Gautama
Siddhartha Gautama (sanskrit, सिद्धार्थ गौतम, Siddhārtha Gautama) (* 563 do Chr. w Lumbini; † 483 do Chr.) jo ako Buddha wucył dharmu (pówucbu) a jo togodla naglědany ako załožaŕ buddhizma. Jogo smjertne lěto 483 do Chr. jo dłujko płaśeło ako nejstarše, wěsće datěrowane tšojenje indiskich stawiznow, což pak se źinsa mócnje wobcwiblujo. Historikarje z togo wuchaduju, až jo něźi lětstotk pózdźej wumrěł.
Siddhartha jo było spócetne mě, kótarež stej jogo starjejšej jomu dałej. Wóno wóznamjenijo „ten, kenž jo (swój) cil dojśpił“. Siddhartha Gautama jo sanskritowa forma mjenja. W Pali, w rěcy nejstaršych tekstow buddhizma, zni wón Siddhattha Gotama. Mě Gotama resp. Gautama jo wón pśiwzeł akle pózdźej, ako jo był asket. Z tym jo se na jadnom boce póśěgnuł na stary brahmanski rod a zrownju jo se wót bogow wótwobrośił, aby ze swójskich mócow namakał drogu, na kótarejž se wuswětlijo.
Pódla pomjenjenja ako Buddha (pó słowje: wócuśony) su se Siddharśe Gautamje teke druge cesne mjenja pósćili, mjazy nimi Tathagata (sanskrit, तथागत, tathāgata, "ten, kenž jo se tam dostał") a Shakyamuni (sanskrit, शाक्यमुनि, śākyamuni, "mudry z roda Shakya").
Žywjenje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Rozpšawy wó žywjenju Siddharthy su se gromaźili akle pó jogo smjerśi wót cłonkow Sanghi, zgromaźeństwa Dharma-prakticěrujucych, a su se dłujko jano wustnje dalej dawali.
Slědujucy tekst pódawa tradicionelnu powěsć wó žywjenju Siddharthy:
563 do Chr. jo se naroźił kralowskej familiji w pódpołnocnej Indiskej w Lumbini syn, Siddhartha. Wiźaŕ jo nanoju zwěšćił, až buźo jogo syn pak wjeliki kral pak wjeliki swěty. Aby syn raz mógał byś z kralom, njejo nan jogo dał kubłaś w nabóžninje a njejo dopušćił, až syn górje wiźi. Južo ako góle jo Siddhartha był pśez wšu měru mudry a wobdarjony. Ze 16 lětami jo se z princesnu Yasodharu wóženił. Stej bydliłej w kšasnem palasće, źož jima materielnje njejo nic felowało.
Siddharthu pak to njejo wupołniło daniž spokojało. Toś jo se pušćił ze 29 lětami pó póroźe jadnučkego syna Rahule na krotke drogowanja. Na nich jo zmakał starca, chórego a asketa a jo wuglědał tłajucego wumarlika. Siddhartha jo spóznał, až su chóroba, starstwo, górje a smjerś kšuśe ze žywjenim spleśone. Bogatstwo a derjeměśe tomu njewótpomagatej.
Tak jo se rozsuźił namakaś wudrogu z górja a śerpjenja. Wón jo wopušćił familiju a bźezstarosne žywjenje w palasće. 6 lět jo był žywy w kšutej askezy, tak až jo pśisamem z głodom wumrěł. Wótegrona a nutśikowny měr pak njejo namakał. Toś jo se wótwobrośił wót tradicionelnych nabóžninow a metodow swójogo casa, aby nastupił swóju drogu.
Ako 35-lětny jo sejźeł raz dłymoko zanurjony pód figowcom. A jo se wuswětlił. Jo se wulichował wót gramoty, póžedanjow a njewědy. Wót toś togo wokognuśa jo był Buddha, „ten, kótaryž jo wócuśeł“. 45 lět dłujko jo něnto lud rozwucował wó dobrych pócynkach, meditaciji a mudrosći. Jo jich wucył „srjejźnu drogu“: žywjenje mjazy luksusom a askezu. Droga, kótaraž wjeźo do „wócuśenja“, kśesćijan by gronił do raja.
