Mały krejz

Z Wikipedije
Mały krejz (módry) a wjeliki krejz (cerwjeny)

Pód małym krejzom rozměju se te krejze na kulowem powjerchu, kótarychž rowniny njewopśimuju srjejźišćo kule.

Mě „małe krejze“ jo se ako napśeśiwne k „wjelikim krejzam“ napórało, kótarychž rowniny wopśimuju srjejźišćo kule a kótarež wopśimuju wšykne tak wjelike ako móžno krejze na kulowem powjerchu.

Nejwažnjejše małe krejze su

Ale njegóźe se za trigonometriske woblicenja. Za jich formule muse se bźez wuwześa wjelike krejze wužywaś – na pśikład meridiany abo „ortodromy (nejkrotše zwězujuce linije mjazy kulowymi dypkami)“. Tśirožk z takich wjelikich krejzow groni se pó swójich nejwažnjejšych nałoženjach astronomiski abo nawtiski tśirožk, pomjenjujo se pak teke pó swójich rožkowych dypkach tśirožk pol-cenit-gwězda.

Sferiska trigonometrija wužywa małe krejze jano za póstajenje měrjeńskich wjelikosćow a kutowych wótstawkow. Wóne su geometriske městna jadnakich zdalonosćow wót jadnogo wuchadnišća – na pśikład pśi analyzy žwałow zemjerdžanjow, w nawigaciji abo za měrjenje wusokostnego kuta gwězdow. Na pśikład laže wšykne dypki zemskego powjercha, na kótarychž pokazujo se gwězda w tej samskej wusokosći h, na małem krejzu wokoło „wobrazowego dypka“ gwězdy (źož stoj w ceniśe). Mały krejz, kótaryž słuša k toś tej měrjeńskej wjelikosći h ma radius 90° − h, což teke wótpowědujo cenitowej distancy. Toś ta wjelikosć wustupujo ako bok (w stopnjach pódana distanca) w nawtiskem tśirožku, a to mjazy gwězdu a cenitom (městno wobglědowarja).