Lěśe
Lěśe jo nejśoplejšy ze styri lětnych casow w měrnej a arktiskej klimowej conje. Za tym až wóno na pódpołnocnej abo pódpołdnjowej połkuli kněžy, rozeznawaju mjaz pódpołnocnym a pódpołdnjowym lěśim. Pódpołnocne lěśe se rownocasnje z pódpołdnjoweju zymu wótměwa. Dla drogujucego cenitowego stawa słyńca mjaz pódpołdnjoweje a pódpołnocneju wobrotneju šyrinu wóspjetujo se lěśe w kuždej hemisferje w lětnem turnusu.
Astronomiski zachopina se lěśe z lětnim zawrośenim słyńca: casowym dypkom, na kótaremž słyńco padorownje nad wobrotneju šyrinu stoj a dny nejdlejše su. Na pódpołnocnej połkuli stanjo se to 21. junija, na pódpołdnjowej połkuli 21. abo 22. decembra. Pó tom bywaju dny zasej krotše a nocy dlejše. Lěśe kóńcy z nazymskim rownonocnosću 22. abo 23. septembra na pódpołnocy a 20. měrca abo w nocy k 21. měrcoju na pódpołdnju.
Dokulaž jo wobběgowa cera zemje wokoło słyńca lažko eliptiska, wót eksaktnego drogi do krejza wótchylajuca, njejsu wše styri lětne case dokładnje samske dłujke. Pódpołnocne lěśe jo snadnje dlejše a zmilnjejše ako pódpołdnjowe lěśe, dokulaž za cas pódpołnocnego lěśa se směr ze zemje k słyńcu pitśku pómałčej změni a zemja pitśku dalej wót słyńca zdalona jo.
Fenologiski zachopjeńk lěśa móžo se wót astronomiskego bejnje wótchylaś a se mimo krajo-mórjowego rozdźělenja (maritimny vs. kontinentalny klima) teke pśez zachopne wjedrowe wjelikosituacije a wjeleserake regionalne faktory wobwliwujo. Rozeznawa se mimo togo mjaz ranym lěśim, srjejźlěśim a póznym lěśim. W lodojcowych regionach wótwisujo ablacija rozsudnje wót togo, ga (zwětšego w septembrje) prědny sněg pada.
Meteorologiski se pódpołnocnemu lěśu mjasece junij, julij a awgust pśirěduju, pódpołdnjowemu lěśu mjasece december, januar a februar. Pśi geografiskich polach kněžy poł lěta dłujko tak mjenjowany polarny źeń, w arktiskich regionach pó tyźenjach połnócne słyńco a běłe nocy.
We wjele kulturach su ze zachopjeńkom lěśa nałožki a rity zwězane, w Nimskej na pśikład wogeń zawrośenja słyńca abo swětojański wogeń.
Lěśe licy teke ako lětny cas stopnjowaneje žywjeńskeje radosći. To se wósebnje na, pśez wuše temperatury wabjone, pśebytkach pód gołym njebjom pokaza, pśez což cłowjek pśirodu mócnjej zaznawa.
Glědaj teke
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Wótkaz
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Commons: Lěśe – Zběrka wobrazow, widejow a audio-datajow