Jidišćina
| ייִדיש Jidišćina, jiddiska rěc | ||
| kraje | Nimska, Zjadnośone staty Ameriki, Brazilska, Israel, Argentinska, Pódzajtšna Europa | |
| powědarje | 3 miliony | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| klasifikacija | indoeuropske rěcy
| |
| pismiki | hebrejski alfabet | |
| oficielny status | ||
| oficielna rěc | oficialna mjeńšynowa rěc w Šwedskej, Moldawskej, Nižozemskej a w žydojskej awtonomnej krajinje | |
| rěcne kody | ||
| ISO 639-1: |
yi | |
| ISO 639-2: | (B) yid | (T) |
| ISO 639-3 (SIL): |
yid | |
| Wikipedija | ||
| Kórta | ||
| ||
Jidišćina (ייִדיש) - jo germaniska rěc.
Jidišćinu powěda 3 mil. luźi na cełem swěśe, do holocausta jo był pśibližnje 12 mil. rěcnikow. Jidišćina jo pódwjacornogermaniska rěc, ale wóna jo blisko z nimšćinu pśiswójźbna a wopśimjejo semitiske a słowjańske elementy.
Pismo
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]| Pismik | Transkripcija za YIVO | Mě |
| א | shtumer alef | |
| אַ | a | pasekh alef |
| אָ | o | komets alef |
| ב | b | beys |
| בֿ | v | veys |
| ג | g | giml |
| ד | d | daled |
| ה | h | hey |
| ו | u | vov |
| וּ | u | melupm vov |
| ז | z | zayen |
| ח | kh | khes |
| ט | t | tes |
| י | y, i | yud |
| יִ | i | khirek yud |
| כּ | k | kof |
| כ ך | kh | khof, langer khof |
| ל | l | lamed |
| מ ם | m | mem, shlos mem |
| נ ן | n | nun, langer nun |
| ס | s | samekh |
| ע | e | ayin |
| פּ | p | pey |
| פֿ ף | f | fey, langer fey |
| צ ץ | ts | tsadek, langer tsadek |
| ק | k | kuf |
| ר | r | reysh |
| ש | sh | shin |
| שׂ | s | sin |
| תּ | t | tof |
| ת | s | sof |
Jiddiske wósebny znamješka (diagrafy)
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]| Pismik | Transkripcija za YIVO | Mě |
| װ | v | tsvey vovn |
| זש | zh | zayen-shin |
| טש | tsh | tes-shin |
| ױ | oy | vov yud |
| ײ | ey | tsvey yudn |
| ײַ | ay | pasekh tsvey yudn |
Numerale
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- 1 ejnß
- 2 zwej
- 3 draj
- 4 fir
- 5 finf
- 6 sekß
- 7 sibn
- 8 acht
- 9 najn
- 10 zen
- 11 elf
- 12 zwelf
- 13 drajzn
- 14 ferzn; 15 fufzn ; 16 sechzn ; 17 sibezn
- 20 zwanzik -> -unzwanzik
- 30 drajßik -> -zik; ale 40 ferzik 50 fufzik; 70 sibezik
100 hundert ; 1000 tojsnt; 1000000 milion
928.834 najn hundert acht un zwanzik tojsnt acht hundert fir un drajßik
Pśirownanje teksta w jidišćinje a w nimšćinje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Genesis 11: 4-9
- Jidišćina (Pśełožył Harris Engelmann)[1]
און זיי האָבן געזאָגט׃ קומט לאָמיר אונדז בויען אַ שטאָט, און אַ טורעם מיט זיַיַו שפּיץ אין הימל, און לאָמיר אונדז מאַכן אַ נאָמען, כּדי מיר זאָלן ניט צעשפּרייט ווערן אויפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער ערד. האָט גאָט אַראָפּגעידידערט צו זען די שטאָט און דעם טורעם, וואָס די מענטשנקינדער האָבן געבויט. און גאָט האָט געזאָגט׃ זע, זיי זיַיַנען איין פֿאָלק, און איין שפּראַך איז ביַיַ זיי אַלעמען, און דאָס איז ערשט אַן אָנהיב פֿון זייער טאָן, און אַצונד וועט פֿון זיי ניט פֿאַרמיטן ווערן אַלץ וואָס זיי טראַכטן צו טאָן. קומט לאָמיר אַראָפּנידערן, און צעמישן דאָרטן זייער שפּראַן, אַז זיי זאָלן ניט פֿאַרשטיין איינער דעם אַנדערנס שפּראַך. און גאָט האָט זיי צעשפּרייט פֿון דאָרטן אויפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער ערד, און זיי האָבן אויפֿגהערט בויען די שטאָט. דרום האָט מען גערופֿן איר נאָמען בבל, וויַיַל דאָרטן האָט גאָט צעמישט די שפּראַן פֿון דער גאַנצער ערד, און פֿון דאָרטן האָט זיי גאָט צעשפּרייט אויפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער ערד.
- Jidišćina (transkripcija)
4. Un zej hobn gezogt: kumt lomir undz bojen a štot, un a turem mit zajn špic in himl, un lomir undz machn a nomen, k'dej mir zoln nit cešprejt vern afn gezicht fun der gancer erd. 5. Hot Got aropgenidert cu zen di štot un dem turem, vos di menčnkinder hobn gebojt. 6. Un Got hot gezogt: ze, zej zajnen ejn folk, un ejn šprach iz baj zej alemen, un dos iz eršt an onhejb fun zejer tun, un acund vet fun zej nit farmitn vern alc vos zej trachtn cu tun. 7. Kumt lomir aropnidern, un cemišn dortn zejer šprach, az zej zoln nit farštejn ejner dem anderns šprach. 8. Un Got hot zej cešprejt fun dortn afn gezicht fun der gancer erd, un zej hobn afgehert bojen di štot. 9. Drum hot men gerufn ir nomen bovel, vajl dortn hot Got cemišt di šprach fun der gancer erd, un fun dortn hot zej Got cešprejt afn gezicht fun der gancer erd.
- Nimšćina (Schlechter 1951)
4. Und sie sprachen: Wohlan, laßt uns eine Stadt und einen Turm bauen, dessen Spitze bis an den Himmel reicht, daß wir uns einen Namen machen, damit wir ja nicht über die ganze Erde zerstreuet werden! 5.Da fuhr der HERR herab, daß er die Stadt und den Turm sähe, den die Menschenkinder bauten. 6. Und der HERR sprach: Siehe, es ist nur ein einziges Volk, und sie sprechen alle nur eine Sprache, und dies ist der Anfang ihres Unternehmens! Nun wird es ihnen nicht unmöglich sein, alles auszuführen, was sie sich vorgenommen haben. 7. Wohlan, laßt uns hinabfahren und daselbst ihre Sprache verwirren, daß keiner des andern Sprache verstehe! 8. Also zerstreute sie der HERR von dannen über die ganze Erde, daß sie aufhörten die Stadt zu bauen. 9. Daher gab man ihr den Namen Babel, weil der HERR daselbst die Sprache der ganzen Welt verwirrte und sie von dannen über die ganze Erde zerstreute.
Žrědła
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- ↑ https://web.archive.org/web/20210917112441/http://yiddish.haifa.ac.il/texts/yehoyesh/welcome.htm Pśełožk Starego zakonja do jidišćiny. (Na bokach górnoserbskeje Wikipedije jo jidiski tekst bóžko deforměrowany, linki muse pśecej napšawo zachopinaś.)
