Pariski meridian
Pariski meridian jo nulowy meridian był, kótaryž jo se do Mjazynarodneje meridianoweje konference wužywał a lažy 2° 20' 14.025" na pódzajtšo wót Greenwichskego meridiana, kótaryž wužywa se powšyknje wót konference. Pariski meridian źo prěki pśez Pariski obserwatorium.
Stawizny meridiana
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Jo se w lěśe 1718 wót Jacques Cassini póstajił. Do górjejce naspomnjoneje konference w lěśe 1884 jo wón wažny nulowy meridian był (mimo daloko rozšyrjonego Ferro-meridiana a dr.) a jo se na konferency teke ako alternatiwa ku Greenwichskemu meridianoju rozpomnjeł, na kótryž su se naslědku dojadnali.
Spóromje Pariskego meridiana su se wěcej raz stopnjoměrjenja pśewjadli.
Temps moyen de Paris
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Meridian jo teke wót 9. měrca 1911 (Loi du 9 mars 1911) standardny póśěg za Heure légale (kazniski cas) Temps moyen de Paris (t.m.P.) (srjejźny Pariski cas), normowy cas, kótaryž jo za Francojsku zawězujucy. Samo pó pśiwześu swětowego casa jo Francojska pśi kazniskem póśěgu t.m.P.− 9′ 21″ wóstał, nic pśi GMT/UT/UTC sam, pśi comž t.m.P. jo ze swětowym casom na dokradnje toś tu diferencu koordiněrowany (zgromadne pśestupne sekundy). Gódnota jo až do 9. awgusta 1978 pó pšawje płaśeca była, akle wót togo jo UTC pśez dekret casowy zakład francojskeje Heure légale.
Francojska (głowny kraj, cona MEZ/MESZ) jo pótakem na pśikład t.m.P.+50′ 39″ měła, nic (pó lěśe 1968) UTC+1 – toś ta gódnota płaśi akle pó lěśe 1978.
Pomniki
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Meridian wóznamjenjujo se pśez někotare stawizniske słupy.
Dibbetsowa wuměłska hommage: Arago-medaljony
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]
Nižozemski konceptowy wuměłc Jan Dibbets jo stary nulowy meridian w lěśe 1995 pśez bronzowe plakety markěrował, kótarež su diskretnje w flastarju, chódnikach, dworach a wšakich twarjenjach zasajźone, Arago-medaljony, hommage fyzikarjeju a wójowarjeju za cłowjeske pšawa François Arago.
Z toś tych spócetnje 135 plaketow, na kótarež dotychměst su mało glědali, su někotare wót publicěrowanja Dana Brownowego bestsellera Sakrileg wukšadnuli. Zapśimjeśe "rožowa linija", kótarež wužywa se w toś tych knigłach za Dibbetsowu wuměłsku twórbu, jo Brownowa wumyslenka. Wopac jo teke jogo pśedstajenje, až meridian by nawopacnu Louvreowu głažanu pyramidu pśeprěkował. Hynac ako w filmje pśedstajone, njejo togodla nad pyramidu žeden Arago-medaljon.
Literatura
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Kurt Bretterbauer: Meridian von Paris II. In: Sterne und Weltraum 2/2008 (archiw nastawkow astronomie-heute.de, wótkaz k pdf).
- Günther Müller: Meridian von Paris. In: Sterne und Weltraum 10/2007, str. 63sl.sl. (archiw nastawkow astronomie-heute.de, wótkaz k pdf).
- Paul Murdin: Full Meridian of Glory. Perilous Adventures in the Competition to Measure the Earth. 2009, ISBN 978-0-387-75533-5 (eng.).
- Frédérique Villemur, Paul Facchetti (Photogr.): La Méridienne de Paris, une nouvelle traversée de la capitale. Paris Musées/Actes Sud, Arles 2000, ISBN 2-87900-541-8 (franc.).