Michał Frencel

Michał Frencel (teke: Brancel; * w februarje 1628 w Běčicach pla Hodźija w Górnej Łužycy; † 29. junija 1706 w Budestecach) jo był faraŕ, rěcywědnik a sobuzałožaŕ górnoserbskeje pisneje rěcy.

Wón jo se naroźił ako syn wejsnego sudnika a zastojnika. Pó tym, až jo wuchójźił wjerchojsku šulu w Mišnju (1643-1649) jo se pódał na studium teologije do Lipska a Wytparka (Wittenberg). 1651 jo dostał prědne farske městno w Kózłom. Pó jadnasćo lětach jo se pśesedlił 1662 z familiju do Budestec, źož jo źěłał až do swójeje smjerśi.

Frencel płaśi ako załožaŕ górnoserbskeje pisneje rěcy. Ze swójimi pśełožkami (Ewangelium sw. Mateja a Marka 1670, Mały Katechismus 1693, Knigły Psalmow 1703, Nowy Testament 1706) kaž teke z originalnymi wuźěłami (Budestečańska dupa 1688, list rusojskemu caroju 1697, wšake basni) jo wuwiśe górnoserbskeje rěcy wósebnje wobwliwował. Ako prědny jo zawjadł diakritiske znamuška pó českem pśikłaźe. Njejo ale mógał swóje pśedstajenja wó serbskem pšawopisu pśesajźiś a jo se jogo pózdźej zasej wóstajił.

Ako prědny (znaty) Serb jo Frencel se wuznał ku zgromadnosći słowjańskich narodow, což njejo zwuraznił jano w lisće rusojskemu caroju z lěta 1697, ale teke w pśedsłowach k swójim spisam.

Pśikłady z tekstow

1670 Mat 2,1 Hdyż ſo pak Jeſus béſche narodżil w Bethlehemi żidowskeje (zemé) w cżaſu Kralá Herodeſa / hlai / tuż pſchinhdżechu Mudri wot ſchadżaná ſlonca do Jeruzalema.

1706 Mat 2,1 DYż ßo pak JEſus bieſche narodżil we Bethlehem żidowſkej ſemi wtym cżaßu krala Herodaſſa / lai tuż pſchindżechu cżi Mudri wot ranja do Jeruſalem.

1688 Budestečanska dupa Schtosch nastupa ton Wuschitk aby tu Moc teje Krcżenicy / wucżcżimy swoie dżjcżi a cżelladż s Katechisma tak: Krcżenica cżini a prschineſſe Wodawani hrjchow / wumoſche wod smercże a Cżerta / a_dawa (nic ieno polubi) wecżnu sboschnoscż

1693 Rom1,22 Mewſchi ßo ſa Mudrych ßu woni blaſni ſcżineni.

1697 List carjej Ja waſchei Kcarskej Majeſtecżi poniſchne pſchipowedam, ſo my Nimcy a Serba tude we Sachſonskej teſch mamy tu Japoſchtolsku Luthersku wjru, a wucżbu: proßym was pokorne, Wy chcyli tu te na ſerbsku recż wottemne pſchelożone ſwjate Knihi wottemne ſnadu wſacż a ſobu do Moſcowitiskej pſchinecż, tak ſo by waſchi podano widżili, ſo we naſchem Sachſonskem Churfürſtcżin wi ta prawa Apoſtoliska Lutherska wjra a wucżba ſjawne budże wucżena a pridowana.

1703 Psalm 10,4 Besbożny je tak hordy a niwny / ſo ſ-nikim nerodżi / wſchitke jeho myßle ßu / ſo nima Boha.

Žrědła

Kaulfürst, Fabian: Studije k rěči Michała Frencla. Budyšin: LND 2012, (ISBN 978-3-7420-2215-8) (hsb.)
Kunze, Peter: Frencel (Brancel, Frentzel) Michał (Michael), Nastawk w Sakskej biografiji
Ludmila Mětškowa: Frencel, Michał (1). W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, b. 141 sl

Röseberg, Karl: Leben und Wirken von Michael Frentzel, Drježdźany 1930.