Juro Surowin
Georg Julius Justus Sauerwein (* 15. januara 1831 w Hannoverje; † 16. decembra 1904 w Kristianiji, źinsa Oslo) jo był ako nimski publicist, rěcny wědomnostnik a humanist zašćitowaŕ mjeńšynowych rěcow (dolnoserbski, litawski) w Nimskem kejžorstwje.
Žywjenje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Georg Sauerwein (serbski: Juro Surowin) jo se naroźił ako syn fararja w Hannoverje a jo w Gronauje (Leine) wótrosł. Ze 17 lětami jo złožył maturu a jo šeł na studij rěcnych wědomnosćow a teologije do Göttingena. Jo pak chójźił teke na cytanja fyziki, chemije a botaniki. Pó tśich lětach jo studium bźez wótzamknjenja pśetergnuł a jo pór lět we Walesu a Engelskej pśežywił. Tam jo wupytnuł swój rěcny talent. Za cas swójogo žywjenja jo nawuknuł wěcej ako 60 rěcow a dialektow.
Ze 24 lětami jo wózjawił engelsko-turkojski słownik. Wót 1857 jo był priwatny ceptaŕ princesny Elisabethy z Neuwieda, kótaraž jo była pózdźej kralowka Rumuńskeje a znata ako spisowaśelka pód pseudonymom Carmen Sylwa. Groni se, až jo zwězało jeju někotare lěta pótajmne lubstwo.
Wót 1856 do 1896 jo statkował ako lichotny sobuźěłaśeŕ w Britaniskem biblijowem towaristwje a jo se wobźělił na wjele pśełožkach biblije do wšakich rěcow a dialektow. 29. maja 1873 su 42 lětnemu pósćili titel doktora filozofije a magistera lichotnych wuměłstwow. Wót 1874 jo Surowin cesto pśebywał w Norwegskej, wósebnje w Dovre, a jo se tam zasajźował za wobnowjenje a wótžywjenje norwegšćiny.
1879 a 1881 jo kandiděrował ako wótpósłańc za Pšuski krajny sejm a 1898 za Nimski raichstag. Dla tegdejšego tśiklasowego wólbnego pšawa njejo se jogo wólba póraźiła. Dnja 16. decembra jo Juro Surowin w Kristianiji (Oslo) wumrěł. W Gronauje (Leine) su jogo pódla starjejšeju zakopali. W měsćańskem archiwje Gronau jo źinsa centralny archiw Surowina zaměstnjony. Gronauska realna šula jo se pó njom pomjenjowała a tež drogi w Gronauje, Hannoverje, Dovre, Klaipeźe (Memel), Siluśe (Heydekrug) a Bórkowach.
Statkownosć
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Surowin jo płaśeł ako nejwětšy rěcny wucony swójogo casa. Ako se wuznawajucy pacifist jo se angažěrował pśeśiwo imperializmoju kejžorstwa a jo wózjawił mjazy drugim dwójorěcne basnje pśi góźbje měrowego kongresa 1899 w Parisu, w kótarychž jo napominał k měroju.
