Drama
Drama (z grich. dráma (δράμα) "jadnanje") jo pódla epiki a lyriki jadna z tśoch zakładnych literarnych družynow (analogiski se teke groni dramatika), ale teke jadnotliwym twórbam se groni drama. Drama jo źiwadło z tekstowym zakładom, ako rozdźěł k improwizowanemu źiwadłoju.
Dokradnjejša definicija
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Głownje pśiznamjenja dramy pó Aristotelesu jo pśedstajanje jadnanja w dialogach. Z tym jo se rozeznawała wót antikskego wulicujucego eposa - w nowšem casu wósebnje wót romana. W modernem rozměśu su dramy za to spisane, aby je grajarje w źiwadle pśedstajili. Cesto su togodla pódla dialogowych tekstow ned pśikaze za grajarjow pódla, wót 19. stolěśa teke za režisera. Cytańska drama jo wósebna forma dramy, ako se w prědnem rěźe njepśedstajijo, ale dej se ako roman cytaś.
Jadnanje dramy jo cesto do aktow źělone, ako su sam zasej do scenow abo wustupow źělone. Klasiska francojska drama (Racine, Corneille) źěli se do pěś aktow. Italska, kšuśe z operu zwězana tradicija (Metastasio) ma cesćej jano tśi. Forma z jadnym aktom jo wujšła z mjazygraśow mjazy aktami dramow z tśimi abo pěśimi aktami.
Stawizny
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Europska drama jo nastała w casu grichiskeje antiki w 5. stolěśu pś. Chr. w Athenje: Aischylos, Sophokles a Euripides su byli nejwažnjejše basniki tragedije. Aristoteles jo w na to slědujucem stolěśu w swójej poetice dramu do tragedije a pózdźej nastateje komedije źělił.
Akle wót renesance jo se antiska drama dalej wuwijała. Starše dramy su zwětšego w smužkowej formje, w nowšem casu ma proza pśewagu w powědanych źělach. Až se drama powěda, njejo samorozmějucy. Opera wót něźi 1600 jo se rozměła ako wózroźenje klasiskeje grichiskeje dramy.
Literatura
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Bernhard Asmuth: Einführung in die Dramenanalyse. 6. nakład. Stuttgart 2004
- Hans-Dieter Gelfert: Wie interpretiert man ein Drama? Ditzingen 2002
- Georg Hensel: Spielplan. Der Schauspielführer von der Antike bis zur Gegenwart. Frankfurt 1986
- Manfred Pfister: Das Drama. 11. nakład. München 2001
- Peter Szondi: Theorie des modernen Dramas (1880–1950). W: Ders.: Schriften I. Frankfurt a.M. ³1989, s. 9-148.
- Ernst Grohotolsky: Ästhetik der Negation – Tendenzen des deutschen Gegenwartsdramas. Versuch über die Aktualität der „Ästhetischen Theorie“ Theodor W. Adornos. Königstein/Ts. 1984.
- Franz-Josef Deiters: Drama im Augenblick seines Sturzes. Zur Allegorisierung des Dramas in der Moderne. Versuche zu einer Konstitutionstheorie. Erich Schmidt Verlag, Berlin 1999.
- Hubert Zapf: Das Drama in der abstrakten Gesellschaft. Zur Theorie und Struktur des modernen englischen Dramas. Max Niemeyer Verlag, Tübingen 1988.
- Shieh, Shu-Mei: Kleinbürgerin und Kleinbürger im Drama um die Jahrhundertwende: Studie zu den Dramen männlicher und weiblicher Autoren. 2002. (seśowa-wersija)
- Gustav Freytag: Die Technik des Dramas. Hirzel, Leipzig 1863, Neudruck Reclam, Stuttgart 1983, ISBN 3-15-007922-5.
- Hans-Thies Lehmann: "Postdramatisches Theater", Verlag der Autoren, 1999, wopisujo wótźělenje źiwadła wót dramy!