Berberske rěcy

Berberske rěcy w afroaziskich rěcach

Berberske rěcy słušaju k afroaziskim rěcam. Jo to 24 rěcow, z togo 5 wumarłych, powěda je 45 mil. luźi w pódwjacornej Africe.

Rěcy a rozšyrjenje

Rozšyrjenje wšakorakich berberskich rěcow

Berberske rěcy powědaju se w šyrokem źělu pódpołnocneje Afriki, wót Nila na pódzajtšu až k Atlantikoju na pódwjacorje a wót Srjejźnego mórja na pódpołnocy k Nigeroju na pódpołdnju. Pó francojskej kolonizaciji w 19.stolěśu jo wjeliki źěl Berberow z pódpołnocnej Afriki do Europy pśišeł. Głowny źěl tych Berberow jo źinsa we Francojskej.

Pódzajtšna kupka

• Audžila (Libyska: Cyrenaika, 3.000)
• Sokna (Libyska: Tripoliska, 5.500)
• Siwi (Egyptojska: Oaza Siwa, 5.000)
• Elfoqaha (Libyska: Oaza Elfoqaha w Fezzanje, wumarła)

Pódpołnocna kupka

Pódpołnocna kupka twori dialektny kontinuum w Marokku, Algeriskej a Tuneziskej.

• Atlaska Berberšćina: Kupka wobpśimujo někotare narěcowe kupki na pódwjacorje, marokkańskego źěla Atlasa.
  • Judeo-berberiska rěc (Israel, něga Marokko, 2.000 luźi)
  • Tašelhit (Marokko a Algeriska, něźi 3 mil.)
  • Tamazight (Marokko, Algeriska a Melilla, něźi 9 mil.)
• Chenoua (100.000 w Algeriskej)
• Kabylšćina (Algeriska, 6 mil.)
• Zenati jo zgromadne zapśimjeśe za někotare rěcy, kótarychž teritorium rozšyrjenja dosega wót pódwjacorneje Libyskeje do pódpołnocnego Marokka.
  • pódzajtšna Zenati
    • Ghadames (Libyska, 4000)
    • Nafusi (Libyska a Tuneziska, 167.000)
    • Sened (Tuneziska, wumarła)
  • Ghomara (Marokko, wumarła)
  • Mzab-Wargla (Rěc Mzabitow)
    • Taznatit (Algeriska, 40.000)
    • Tumzabt (Algeriska, 70.000)
    • Tagargrent (Algeriska, 5.000)
    • Temacine Tamazight (Algeriska, 6.000)
  • Rif
    • Tarifit (Marokko, Algeriska, 1,7 mil.)
    • Senhaja de Srair (Marokko, wumarła)
  • Chaouia (Algeriska, 2,7 mil.)
  • Tidikelt (Algeriska, 9.000)

Tuaregšćina

• Pódpołnocna Tuaregšćina
  • Tamahaq/Tahaggart (Algerien, Libyen, Niger, 62.000)
• Pódpołdnjowa Tuaregšćina
  • Tamašeq (Mali, Burkina Faso, 280.000)
  • Tamašeq/Tayart (Niger, 250.000)
  • Tamašeq/Tawallammat (Niger, 640.000)

Zenaga

• Zenaga (Mauretańska, 200-300)

Njejasne rěcy

• Guanche: wumarła rěc prawobydlarjow Kanariskich kupow (Špańska)
• Libyska rěc (Numidišćina, stara libyšćina): antikna, w pódpołnocnej Africe powědana rěc, lěbda wugódana až na źinsajšny źeń

Literatura

Pśeglěd

• André Basset: La langue berbère. Handbook of African Languages, part I. Oxford University Press, Oxford 1952
• Lamara Bougchiche: Langues et littératures berbères des origines à nos jours. Bibliographie internationale. Ibis Press, Paris 1997 ISBN 2-910728-02-1.
• Moha Ennaji (Hrsg.): Berber Sociolinguistics. (Joshua A. Fishman: International Journal of the Sociology of Language, Band 123) Mouton de Gruyter, Berlin/New York 1997. ISSN 0165-2516
• Ekkehard Wolff: Die Berbersprachen. In: Bernd Heine, Thilo C. Schadeberg und Ekkehard Wolff: Die Sprachen Afrikas. Buske, Hamburg 1981, ISBN 3-87118-496-9

Słowniki

• Kamal Naït-Zerrad: Dictionnaire des racines berbères (formes attestées) Vol. I, 1998 ISBN 90-429-0579-4; II, 1999 ISBN 90-429-0722-3; III, 2002 ISBN 90-429-1076-3.

Literatura k wažnym jadnotliwym rěcam

• Jeffrey Heath: Grammar of Tamashek (Tuareg of Mali). (Mouton Grammar Library, 35) Mouton de Gruyter, Den Haag 2005. ISBN 3-11-018484-2