Běła tupa kopśiwa

Z Wikipedije
Běła tupa kopśiwa
(Lamium album)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Asteridy
Euasteridy I
pórěd: (Lamiales)
swójźba: Gubkate kwitarje (Lamiaceae)
pódswójźba: (Lamioideae)
rod: Tupa kopśiwa
družyna: Běła tupa kopśiwa
wědomnostne mě
Lamium album
L.
Wobźěłaś
p  d  w

Běła tupa kopśiwa (Lamium album) jo rostlina z roda tupych kopśiwow a swójźby gubkatowych kwitarjow. Dalšne serbske mjenja su běła kopśiwa[1], mlokowe kopśiwy[2], słotke kopśiwy[3], źiwa kopśiwa[4], kopśiwka[5], źiwe linjace[6], hoblincy[7] a tumpachowe[8].

Běła tupa kopśiwa
Kwiśonki
Ilustracija (Jacob Sturm, 1796)

Wopis[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Běła tupa kopśiwa jo wěcejlětna, zelišćowa, zymje pśetrajuca rostlina. Wóna dośěgnjo wusokosć wot 20 hač do 50 cm. Rostlina ma pódzemske wuběžki.

[Kijašk]]i su nejcesćej jadnore a styrikšomate.

Łopjena[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Łopjena su napśeśiwo stojece, kijaškate, tśirogate-owalne, na spódku słabje wutšobojte, na kšomje gropnje rězate, dłujko cypliškate a dośěgnu dłujkosć mjazy 3 a 7 cm.

Kwiśonki[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Rostlina kwiśo wót apryla až do awgusta (oktobra). Kwiśonki su běłe, sejźece w mutwjetych, 6- až do 16-kćenjowych źělowych kwiśonkowych stołkach w rozporach górnych kijaškate łopjenow a dośěgnu dłujkosć mjazy 20 a 25 mm (2-3cm). Keluch jo lejkaty z njerownymi wótšymi zubkami. Krona dośěgnjo dłujkosć mjazy 2 a 2,5 cm a ma górjej zgibowanu rorku, je 2-hubowa z wjelbowanej górnej gubu a 3-lapatej dołoj złožonej dolnej gubu a jo dlejša až keluch. Górna guba ma dłujke kósmy. Bocne wótrězki dolneje guby maju pó 1 wuskolancetojtem zubje. Srjejźne lapy su nutś rězane a 2-cypliškate. 4 stameny maju brune, běłogriwaśe brodate, gusto pód górnej gubu lažece prošniki.

Dalše informacije[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Kwiśonki ze wjelgin cukorowym nektarom buchu wósebnje wót tśmjelow woprošone. Tśmjele z dłujkim cycakom nektar wótprědka dośěgnu, mjaztym až tśmjele z krotkim cycakom kwiśonki dołojce nakusaju.

Běła tupa kopśiwa jo picowańska rostlina za pcołki a za tśmjele.

Stojnišćo[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Běła tupa kopśiwa rosćo pód krickami, (žywymi) płotami, na puśowych kšomach, na wótsypkowych městnach, kšomach gólow, w groblach, na murjach, gnojowych kopicach, w juchowych jamach. Ma lubjej fryšne, wutkate zemje.

Rozšyrjenje[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Běła tupa kopśiwa jo we wjelikich źělach Europy, pódpołnocnej a pódzajtšnej Aziji rozšyrjony.

Wužywanje[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Kwiśonki južo za cas srjejźowěka bu k gójeńskim zaměram wužywane, kaž na pśi. pśeśiwo tuberkulozy, infekcijam dychańskich puśow atd.

Nožki[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

  1. (Błota - Muka 1926/28)
  2. (Miłoraz)
  3. (Dešno)
  4. (Bórkowy, Móst)
  5. (Błota - Muka 1926/28, Starosta 1999)
  6. (Hochoza)
  7. (Drjenow)
  8. (Strjažow)

Žrědła[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

  • GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, bok 201 (nim.)
  • GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, boka 202-203 (nim.)
  • Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, bok 74 (nim.)
  • Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, boka 104-105 (nim.)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, bok 192 (nim.)
  • Jens Martin,Heinz Dieter Krausch: Słownik dolnoserbskich zelowych, gribowych a lišawowych mjenow. Domowina - Bund Lausitzer Sorben e.V., Regional Verband Niederlausitz sowie die Ursula-Merz-Stiftung Berlin 2012

Eksterne wotkazy[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

« Běła tupa kopśiwa » w drugich wikimediskich projektach :