Dolnoserbšćina

Dolnoserbska rěc, Dolnoserbšćina
kraje	Nimska
zwězkowy kraj	Bramborska
region	Dolna Łužyca
powědarje	14 000
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija	Indoeuropske rěcy Słowjańske rěcy Pódwjacornosłowjańske rěcy Serbskej rěcy Dolnoserbšćina
pismiki	łatyński alfabet
oficielny status
oficielna rěc	Dolna Łužyca (Bramborska/Nimska)
rěcne kody
ISO 639-2:	dsb
ISO 639-3 (SIL):	dsb

Dolnoserbska rěc, dolnoserbšćina (nim. Niedersorbisch (a teke Wendisch), pól. dolnołużycki, čes. dolnolužická srbština) jo rěc Serbow w Dolnej Łužycy.

Rěcne charakteristika

Dolnoserbšćina jo pódwjacornosłowjańska rěc a pokazujo wšykne za toś te rěcy charakteristiske znamjenja, na pś. zdźaržanje kupki *kv, *gv (kwět, gwězda, pśirownaj ruski: cvět, zvezda) a metatezu likwidow z wobchowanim slěznego wokala /ɔ/, na pś. (prasł., gs., ds.): gordъ > hród, grod (w rusojskej rěcy полногласие: gorod, w českej rěcy prězny wokal: hrad)

Wósebne wuwiśa dolnoserbskeje rěcy (mjazy drugimi rěcami) su eksemplarnje:

- we wokalnem systemje

• wuwiśe pśizukowanego *ę na ě (rěd, měso, pěś, pśirownaj starocerkwinosł. rędъ, męso, pętь)
• wuwiśe pśizukowanego *ь na 'e (pózdźej zdźěla, na rozdźěl ku górnoserbšćinje, dalej na 'a), na pśikład (starocerkwinosł., gs., ds.): vьsь, wjes, wjas
• změna 'e > 'a pśed twardymi konsonantami, teke pśed depalatalizěrowanymi sycawkami, n. pś. (starocerkwinosł., gs., ds.): jedinъ > jeden, jaden; vьsь > wjes, wjas; desętь > dźesać, źaseś. Toś ta tendenca dajo se teke pśi wupóžyconych słowach ako bjatowaś registrěrowaś.
• změna e > o wósebnje we werbalnych kóńcowkach (pišom, pišoš, pišo)
• změna pśizukowanego o pó labialach a welarach na alofon ó (ze swójimi dialektalnymi wariantami), jolic až njeslědujo welar resp. labial

- w konsonantiskem systemje

• zdźaržanje g (góra, glědaś)
• zdźaržanje palatalnosći ń we wuzuku: kóń, broń
• zdźaržanje palatalnosći ŕ we wuzuku: keŕ, pśedawaŕ
• wuwiśe *ť, *ď > ć, dź > ś, ź (pó sycawkach ć, dź, pśir. śerpjeś, ale sćerpny, źaržaś, ale zdźaržaś)
• wuwiśe *pŕ, *kŕ, *tŕ > pś, kś, tś, na pśikład (starocerkwinosł., gs., ds.): pri > při, pśi; krivъ > křiwy, kśiwy; tri > tři, tśi
• wuwiśe *kr, *pr > kš, pš, na pśikład (starocerkwinosł., gs., ds.): krъvь > krej, kšej; pravъ > prawy, pšawy
• zjadnorjenje *str > tš, ale zdźaržanje *stŕ, na pśikład (starocerkwinosł., gs., ds.): sestra > sotra, sotša; ale strěliti > třělić, stśěliś
• depalatalizacija ž, š, na pśikład (starocerkwinosł., gs., ds.): živъ > žiwy, žywy; širokъ > šěroki, šyroki
• depalatalizacija č a změna č > c, na pśikład (starocerkwinosł., gs., ds.): časъ > čas, cas; ? > čert, cart

Dolnoserbski alfabet

Dolnoserbski alfabet
a	b	c	č	ć	d	e	ě	f	g	h	ch	i	j	k	ł	l	m	n	ń	o	p	r	ŕ	s	š	ś	t	u	w	y	z	ž	ź
A	B	C	Č	-	D	E	-	F	G	H	Ch	I	J	K	Ł	L	M	N	-	O	P	R	-	S	Š	Ś	T	U	W	Y	Z	Ž	Ź

Stawizny dolnoserbšćiny

Prědne śišćane knigły w dolnoserbšćinje jo natwarił w lěśe 1574 faraŕ z Tšupca, Albin Moller - to jo byli wót njogo z nimskej rěcy pśełožone psalmy a kjarliže a Mały katechizm Martina Luthera.

Eksterne wótkaze

• www.dolnoserbski.de - portal wó dolnoserbskej rěcy, nimsko-dolnoserbski słownik
• BUBAK -dolnoserbski radijowy program (real audio)

Słowjańske rěcy

pódzajtšnosłowjańske rěcy:	Běłorušćina - Rusojšćina - Rusińšćina - Rutenšćina† - Stara pódzajtšnosłowjańšćina† - Stary Nowgorodski dialekt† - Ukrainšćina - Pódwjacornopolešćina
pódwjacornosłowjańske rěcy:	Češćina - Knaanšćina† - Pólšćina - Połobšćina† - Pomoranšćina (Kašubšćina, Słowińšćina†) - Serbšćina (Dolnoserbšćina - Górnoserbšćina - Pódzajtšnoserbske dialekty) - Słowakšćina
pódpołdnjowosłowjańske rěcy:	Bulgaršćina (Banatska Bulgaŕska rěc) - Bosnišćina - Chorwatšćina (Hradska rěc, Molizanska rěc) - Carnogóršćina - Serbišćina - Serbisko-chorwatska rěc - Makedońšćina - Słowjeńšćina (Prekmurska rěc, Rezijanska rěc) - Stara Cerkwinosłowjańšćina† - Cerkwinosłowjańšćina†
skonstruěrowane słowjańske rěcy:	Mjazysłowjańšćina - Slovio - Glagolica
fiktiwne słowjańske rěcy:	Lydnevi - Mrezisk - Seversk - Sevorian - Skuodian - Slavisk - Slaveni - Vozgian - Wenedyk
drugi:	Prasłowjańšćina†
	† wumarłe