4.409
změnow
Arnošt Muka: Rozdźěl mjazy wersijami
Zur Navigation springen
Zur Suche springen
S
wikificěrowanje
SKeine Bearbeitungszusammenfassung |
S (wikificěrowanje) |
||
|
| wažne źěła = ''Wörterbuch der nieder-wendischen Sprache und ihrer Dialekte'', 1911-1928
}}
Prof. dr. '''Arnošt Muka''', nimski Ernst Mucke (* 10.03.1854 we Wjelikem Wósyku; † 10.10.1932 w [[Budyšyn]]je) jo był serbski spisowaśel, gymnazialny profesor, rěcywědnik, ludowědnik, organizator serbskego narodnego kulturnego žywjenja a załožaŕ serbskego muzeuma. Wón jo dobył [[sorabistika|sorabistice]] internacionalne pśipóznaśe.
== Žywjenje ==
Arnošt Muka jo se naroźił na 10.03.1854 w [[Górna Łužyca|Górnej Łužycy]] we jsy Wjeliki Wósyk pśi [[Biskupicy|Biskupicach]]. Wón jo był syn Jurija Muki (1824-1875) a maśerje Marije Muki (1832-1894). Wót 1866 do 1874 jo wuknuł na gymnaziumje w Budyšynje. 1869 jo zastupił do serbskego gymnazialnego towaristwa
Wót 1874 do 1879 jo studěrował teologiju, filologiju a slawistiku w [[Lipsk]]u. 1875 jo załožył z [[Jakub Bart Ćišinski|Jakubom Bartom-Ćišinskim]] serbske studentske zmakanje "[[Schadźowanka]]" a literarne - kulturne zmakanje młodych Serbow
== Statkowanje ==
Arnošt Muka jo nejwuznamnjejšy sorabist staršeje generacije a jo był wjelebocny spěchowaŕ serbstwa. Dłujke lěta jo był funkcionaŕ [[Maćica Serbska|Maćice Serbskeje]], wót 1904 cesny cłonk a wót 1922 jeje cesny pśedsedaŕ. Wót 1880 jo był teke cłonk Maśice Serbskeje. W lětach wót 1882 do 1907 jo źěłał ako redaktor ''Łužice'' a wót 1894 do 1932 ako redaktor ''Časopisa Maćicy Serbskeje''. Pó smjerśi [[Jan Arnošt Smoler |Smolerja]] a [[Michał Hórnik|Hórnika]] jo Muka był nacolna wósobina narodnego gibanja a jo zastupował pozicije antiimperialistiskeje demokratije.
Arnošt Muka jo nejwuznamnjejšy sorabist staršeje generacije a jo był wjelebocny spěchowaŕ serbstwa. Dłujke lěta jo był funkcionaŕ [[Maćica Serbska|Maćice Serbskeje]], wót 1904 cesny cłonk a wót 1922 jeje cesny pśedsedaŕ. Wót 1880 jo był teke cłonk Maśice Serbskeje. W lětach wót 1882 do 1907 jo źěłał ako redaktor "Łužice" a wót 1894 do 1932 ako redaktor "Časopisa Maćicy Serbskeje". Pó smjerśi Smolerja a Hórnika jo Muka był nacolna wósobina narodnego gibanja a jo zastupował pozicije antiimperialistiskeje demokratije. Pśez cełe žywjenje jo wón we wukraju pjenjeze zběrał za zaměry Serbow. Głownje źěkowane jogo pomocy jo se [[Serbski dom]] natwarił a 1904 wótewrěł. Dalšny statk Muki jo zarědowanje serbskeje etnografiskeje wustajeńce w [[Drježdźany|Drježdźanach]] 1896, ako jo zjawnje dokumentěrowała eksistencu Serbow a jo wugranjała wólu Serbow swóju kulturu a rěc zdźaržaś w casu antiserbskeje šćuwańce w imperialistiskej [[Nimska|Nimskej]]. Prědny wětšy rezultat Mukowego zběrańskego a slěźeńskego źěła jo było wózjawjenje "Statistki Serbow" z nadrobneju etnografiskeju kórtu w lětach 1884-1886 w "Časopisu Maćicy Serbskeje". W toś tej statistice jo Muka wšykne serbske wósady Dolneje a Górneje Łužyce dokradnje wopisał, ale teke stawizny namócneje germanizacije a woboranja serbstwa w jadnotliwych jsach. Toś tym antiimperialistiskim wótmyslenjam su teke słužyli jogo onomastiske slěźenja, wjele studijow wó městnostnych, stroninych a wósobowych mjenjach w serbskich stronach abo w južo germanizěrowanych, něga serbskich, regionach. Wažne źěła togo wobłuka su: "Serbske městnostne mjena a jich wuznam" (Slavia Occidentalis 1923-26); "Bausteine zur Heimatkunde des Kreises Luckau" (Luckau 1918); "Serbske ležownostne mjena a jich woznam" Slavia Occidentalis 1927, 1929); "Přinoški k stawiznam přeněmčenych stron Delnjeje Łužicy" (CMS 1911). Ako jo w lěśe 1886 "[[Towaristwo wjercha Jabłonowskego]]" w Lipsku wupisało wuběźowanje wó spisanje dolnoserbskeje gramatiki w pśirownowanju z górnoserbskeju, stej Mjertyn Moń, kenž jo póchadał z [[Turnow]]a a jo tencas był wucabnik na realnem gymnaziumje w Eislebenje, a Arnošt Muka swójo źěło wó toś tej temje zapódałej. Wót Muki pśedpołožone źěło jo se dnja 4. apryla 1887 z mytom wuznamjeniło. Styri lěta pózdźej jo pón samske towaristwo źěło ako dolnoserbsku gramatiku pód nadpismom "Historische und vergleichende Laut- und Formenlehre der niedersorbischen (niederlausitzisch-wendischen) Sprache" wudało (616 bokow). Gramatika Muki glěda na tegdejšy nałog rěcy a jo historiske orientěrowanje. Togodla jo měła to teke wjelicki wliw na pisanu dolnoserbsku rěcu. Pak gramatika njejo měła jano wliw na górnoserbsku rěc, ale teke a druge [[słowjańske rěcy]]. Wjerašk wědomnostnego źěła Arnošta Muki jo pak był wjeliki tśizwězkowy "Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow", kótaryž jo wujšeł w lětach 1911 do 1928. W njom jo bogaty a wobšyrny słowoskład zdźaržany, syntaksa a frazeologija stej wobjadnanej a hyšći k tomu jo w njom wjelika encyklopedija Dolnych Serbow. Muka jo teke był etnograf a folklorist, jo wudawał ludowe pěsnje a pśisłowa, jo pśedstajał socialne struktury wobydlarstwa jadnotliwych jsow a jo pódał wuznamne fakty za ludowědne slěźenja. Wón jo wózjawił cełu mań studijow wó staršych rěcnych pomnikach a jo edicije takich pomnikow pśigótował. Wón jo napisał nastawki wó jadnotliwych zjawjenjach tegdejšeje serbšćiny a tež wobšyrne studije wó [[drjewjanopołobšćina|drjewjanopołobšćinje]] a klasiskich rěcach. Za jogo statkowanja su Muku wšakorake akademije a wědomnostne towaristwa ako cłonka pśiwzeli a su jomu rědy a myta pósćili.▼
Pśez cełe žywjenje jo wón we wukraju pjenjeze zběrał za zaměry Serbow. Głownje źěkowane jogo pomocy jo se [[Serbski dom]] natwarił a 1904 wótewrěł. Dalšny statk Muki jo zarědowanje serbskeje etnografiskeje wustajeńce w [[Drježdźany|Drježdźanach]] (1896), ako jo zjawnje dokumentěrowała eksistencu Serbow a jo wugranjała wólu Serbow swóju kulturu a rěc zdźaržaś w casu antiserbskeje šćuwańce w imperialistiskej [[Nimska|Nimskej]].
▲
Wjerašk wědomnostnego źěła Arnošta Muki jo pak był wjeliki tśizwězkowy ''Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow'', kótaryž jo wujšeł w lětach 1911 do 1928. W njom jo bogaty a wobšyrny słowoskład zdźaržany, syntaksa a frazeologija stej wobjadnanej a hyšći k tomu jo w njom wjelika encyklopedija Dolnych Serbow. Muka jo teke był etnograf a folklorist, jo wudawał ludowe pěsnje a pśisłowa, jo pśedstajał socialne struktury wobydlarstwa jadnotliwych jsow a jo pódał wuznamne fakty za ludowědne slěźenja. Wón jo wózjawił cełu mań studijow wó staršych rěcnych pomnikach a jo edicije takich pomnikow pśigótował. Wón jo napisał nastawki wó jadnotliwych zjawjenjach tegdejšeje serbšćiny a tež wobšyrne studije wó [[drjewjanopołobšćina|drjewjanopołobšćinje]] a klasiskich rěcach. Za jogo statkowanja su Muku wšakorake akademije a wědomnostne towaristwa ako cłonka pśiwzeli a su jomu rědy a myta pósćili.
== Wuznamjenjenja ==
Arnošt Muka jo dostał
== Twórby ==
* Wörterbuch der nieder-wendischen Sprache und ihrer Dialekte.
* zwězk 1: A–N. nakładnistwo ruškeje a češkeje akademije wědomnosćow, St. Petersburg 1911–1915, Prag 1926; nowy śišć: Domowina-nakładnistwo, Budyšyn 2008, [[Special:Booksources/978-3-7420-2091-8|ISBN 978-3-7420-2091-8]]
* zwězk 2: O–Ź. nakładnistwo českeje akademije za wědomnosću a wuměłstwo, Prag 1928; nowy śišć: Domowina-nakładnistwo, Budyšyn 2008, [[Special:Booksources/978-3-7420-2092-5|ISBN 978-3-7420-2092-5]]
* zwězk 3: Familiennamen, Ortsnamen, Flurnamen, Nachträge. nakładnistwo českeje akademije za wědomnosću a wuměłstwo, Prag 1928; nowy śišć: Domowina-nakładnistwo, Budyšyn 2008, [[Special:Booksources/978-3-7420-2093-2|ISBN 978-3-7420-2093-2]]
* Bausteine zur Heimatkunde des Luckauer Kreises. wokrejsne wuzamknjenje, Łukow 1918
| |||