Finougriske rěcy

Z Wikipedije
Finougriske rěcy
Geografiske
rozšyrjenje
:
Pódzajtšna, srjejźna a pódpołnocna Europa
Genetiska
klasifikacija
:
Uralske rěcy
 Finougriske rěcy
Podskupiny:
Rozšyrjenje finougriskich rěcow
Rozšyrjenje finougriskich rěcow
Wobźěłaś
p  d  w

Kupka finougriskich rěcow słuša k swójźbje uralskich rěcow. Wobstoje z dweju kupkowu: z ugriskich rěcow a z finsko-permskich rěcow.

Rěcy[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Wósebnosći[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

  • Finougriske rěcy su aglutinujuce rěcy, t.gr. póśěgi buchu pśez wužywanje sufiksow a rědšej teke prefiksow wugronjone. Na pś. domw mójom domje:
    • finski: talotalossani
    • mordwiniski: kudokudosom
    • hugorski: házházamban
  • Finougriske rěcy njamaju žeden gramatiski rod.
  • W baltofinskich a samiskich rěcach eksistěrujo stopnjowa změna konsonantow (nimski Stufenwechsel), t.gr. změna konsonanta w zdonku pó sufiksu. (Na pś. finski kukkakukat (‘kwětka – kwětki’), katukadut (‘droga – drogi’); samiski ahkkuahkut (‘starka – starki’), goahtigoađi (‘hěta – hěty’). Teke ma nejwěcej finskich rěcow wokalowu harmoniju.
  • Z wuwześim Komišćiny njeznaju finougriske rěcy žeden syntetiski futur. W jadnotliwych rěcach wustupujo tola analytiski futur.
  • We finougriskich rěcach njeeksistěrujo słowo za měś. Wobsejźeństwo se zwětšego pśez werb byś a deklinaciju wobsejźarja zwuraznja – pó słowje pla někogo jo něco (na pś. finski minulla on auto "mam awto", mordwiniski moń kudom "mam dom")
  • We wšych finougriskich rěcach typiska jo bogatosć na padach, pśedewšym k zwuraznjenju městnych poměrow.
  • Finske rěcy wobsejźe k negaciji zaprějacy werb, kótaryž se město głownego werba bu konjugěrujo. Na pś.:
    • Finski mennä – "hyś": en mene, "njejdu" – et mene, "njejźoš" – ei mene, "njejźo"
    • Komiski ker – "cyniś": og ker, "njecynim" – on ker, "njecyniš" – oz ker, "njecyni"
    • Samiski mannat "hyś": in mana "njejdu" - it mana "njejźoš" - ii mana "njejźo"

Numerale[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 100 1000
Finšćina yksi kaksi kolme neljä viisi kuusi seitsemän kahdeksan yhdeksän kymmenen sata tuhat
Estnišćina üks kaks kolm neli viis kuus seitse kaheksa üheksa kümme sada tuhat
Liwišćina ikš kakš kuolm nēļa vīž kūž seis kādõks īdõks kim sada tuhat
Wotšćina ühsi kahsi kõlmõ nellä viiz kuuz seitsee kahõsaa ühesää čümmee sada tuhat
Wepšćina üks’ kaks’ koume nell’ viž kuz’ seičeme kahesa ühesa kümne sata tuha
Karelšćina yksi kakši kolmi nellä viisi kuuši šeiččemen kahekšan yhekšän kymmenen sata tuhat
Pódpołnocosamišćina okta guokte golbma njeallje vihtta guhtta čieža gávcci ovcci logi čuođi duhát
Skoltsamišćina õhtt kue´htt koumm nellj vitt kutt čiččâm kääu´c ååu´c lååi čue´đ dohat
Olyk-Mari икте коктыт кумыт нылыт визыт кудыт шымыт кандаше индеше лу шÿдö тÿжем
Erzja-Mordwin. вейке кавто колмо ниле ветесь кото сисем кавксо вейксэ кемень сядо тёжа
Mokša-Mordwin. фкя кафта колма ниле вете кота сисем кафкса вейхкса кемонь сяжа тёжянь
Zyrjenska komišćina ӧтик кык куим нёль вит квайт сизим кöкъямыс öкмыс дас се сюрс
Udmurtšćina одык кык куин ниль вить куать сизьым тямыз укмыс дас сю сюрс
Manzišćina аква китыг хурум нила ат хот сат нёллов онтэллов лов сат сотэр
Chantšćina ит катын хутым няты вет хут тапыт нювты йиряң яң сот ...
Hungoršćina egy kettő három négy öt hat hét nyolc kilenc tíz száz ezer

Eksterne wótkaze[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]